Aparat retencyjny – co to jest i czy jest konieczny

Co to jest aparat retencyjny i czy jest konieczny? Jak długo trzeba nosić aparat retencyjny i po co? Aparat retencyjny utrwala efekty korekty wad uzębienia.

Zdjęcie ilustracyjne / Adobe Stock

Co to jest aparat retencyjny?

Aparat retencyjny to nic innego, jak aparat proponowany przez ortodontę po zakończeniu korekty wad uzębienia za pomocą aparatu stałego. Zakładany jest po aparacie ortodontycznym stałym, by utrwalić efekt dwu-, czasem trzyletniej pracy nad naszym idealnym uśmiechem. Obecnie jest stałym elementem terapii ortodontycznej i jest nie tylko zalecany, ale wręcz konieczny. Dlaczego tak się dzieje, jak długo będziemy go nosić, jakie rodzaje aparatu retencyjnego mamy do wyboru – odpowiadamy w artykule.

Dlaczego aparat retencyjny jest konieczny?

Praca nad korektą uzębienia i zgryzu to proces wieloetapowy. Po zdjęciu stałego aparatu ortodontycznego wielu pacjentów ma nadzieję, że na tym kończy się leczenie, które nierzadko jest czasem wyrzeczeń i niedogodności związanych z noszeniem aparatu stałego. Mamy uśmiech o jakim marzyliśmy, więc czego chcieć więcej? Powodem, dla którego rekomendowane jest noszenie aparatu retencyjnego, jest umiejscowienie zębów w bardzo ruchomej części ciała jaką jest szczęka i twarz. Poruszamy nimi codziennie jedząc, rozmawiając, śmiejąc się, przełykając ślinę. Te z pozoru niewielkie siły mięśni języka, policzków i ust, każdego dnia uciskają na uzębienie i mogą doprowadzić do nawrotu nieprawidłowości.

Nasz zgryz, jak cały ludzki organizm, żyje i ulega zmianom. Bardzo często stały aparat ortodontyczny noszą dzieci i nastolatki. U nich proces rozwoju szczęki nie jest jeszcze zakończony. Dlatego, aby przebiegał bez szkody dla poprawionego właśnie uzębienia i zgryzu, młodym pacjentom zakładany jest aparat retencyjny.

Zmiany w układzie szczęki dotyczą również dorosłych. Związane są z procesami starzenia – wraz z nimi zmienia się również nasz układ kostny. Niezależnie od wieku, rodzaju wady i stopnia nieprawidłowości jakie były korygowane w trakcie leczenia aparatem stałym, aparat retencyjny jest polecany wszystkim pacjentom, którym zależy na utrwaleniu efektów leczenia i przeciwdziałaniu niepożądanym zmianom.

Jak długo trzeba nosić aparat retencyjny?

Decyzję o czasie noszenia aparatu retencyjnego podejmuje ortodonta prowadzący leczenie. Uważa się, że aparat retencyjny powinien być zakładany na co najmniej połowę czasu trwania terapii aparatem stałym. Czas noszenia aparatu retencyjnego zależy również od rodzaju korekty jaka była przeprowadzona wcześniej. Ale faktyczny czas używania aparatu retencyjnego jest kwestią indywidualną. Często u dzieci i młodzieży zakładany jest zaledwie na kilka miesięcy lub wcale.

Jeżeli korekta wad uzębienia dotoczy dorosłego, trzeba liczyć się z tym, że aparat retencyjny będzie nam towarzyszył zdecydowanie dłużej. Tak dzieje się w przypadku najszybciej   powracających wad uzębienia: diastemy w łuku górnym (przerwa między górnymi „jedynkami”) oraz przy nadmiernym stłoczeniu siekaczy w łuku dolnym. W ich przypadku aparat retencyjny może towarzyszyć nam nawet przez całe życie.

Rodzaje aparatów retencyjnych.

Aparaty retencyjne dzielimy na stałe i ruchome. Warto wiedzieć, że zależnie od przyczyn aktywnej terapii ortodontycznej, w czasie retencji (terapii pasywnej) można nosić tyko jeden aparat lub jednocześnie aparat stały i ruchomy, utrwalające prawidłowe ustawienie zębów i zgryzu.

Stały aparat retencyjny to cienki drucik przytwierdzony do tylnej powierzchni zębów, czasem wzmocniony metalowymi płytkami umocowanymi na zębach. Zaletą stałego aparatu retencyjnego jest przede wszystkim skuteczność oraz to, że nie musimy pamiętać o jego używaniu. Jest tam, gdzie być powinien i efektywnie podtrzymuje efekty leczenia ortodontycznego. Niedogodnością związaną z retencją stałą jest konieczność utrzymania stałego aparatu retencyjnego w idealnej czystości. Pomiędzy zębami a aparatem mogą zalegać resztki jedzenia, które przy braku odpowiedniej higieny jamy ustnej staną się przyczyną rozwoju próchnicy lub kamienia nazębnego. Dlatego stały aparat retencyjny wymaga używania specjalnych szczoteczek ortodontycznych, nici, dokładnie takich jak stały aparat ortodontyczny.

Leczenie stomatologiczne próchnicy lub innego rodzaju ubytków zębów, jak również czyszczenie  kamienia nazębnego, podobnie jak w przypadku stałego aparatu, wymaga zdjęcia retencyjnego aparatu stałego.

Najczęściej stosowanymi ruchomymi aparatami retencyjnymi są płytki Havleya i szyna retencyjna.

Płytka Havleya to akrylowy aparat z metalowymi szynami zakładany zwykle na noc, który utrzymuje się na miejscu dzięki idealnemu dopasowaniu do kształtu zębów i podniebienia górnego. Szyna jest łatwa w utrzymaniu. Można ją myć, wyparzać i należy przechowywać ją w suchym i czystym miejscu.

Szyna retencyjna jest nakładką na zęby szczególnie lubianą przez pacjentów ze względu na to, że jest przezroczysta i niewidoczna. Jest skuteczniejsza od płytki Havleya, niestety ma również swoje wady. Jest bardzo delikatna, łatwiej ulega uszkodzeniom, a co za tym idzie wymaga częstszych wymian i uważności w codziennym użytkowaniu. Jest termoformowalna – nie można jej więc wyparzać. Pod wpływem gorącej wody ulega stałym zniekształceniom.

Co jeszcze warto wiedzieć o aparatach retencyjnych?

Noszenie aparatu retencyjnego jest bezbolesne. W przypadku aparatów ruchomych pozostaje jedynie przyzwyczaić się do ich noszenia, przede wszystkim w nocy. Ale jak długo, często i kiedy należy nosić ruchomą retencję, o tym decyduje lekarz ortodonta. Czas używania ruchomego aparatu zmienia się również w trakcie terapii.

Stały aparat retencyjny nie przysparza takich kłopotów, za to wymaga regularnego czyszczenia kamienia nazębnego. Dlatego trzeba pamiętać, że założenie jakiegokolwiek aparatu retencyjnego

wiąże się zawsze z systematycznymi wizytami w gabinecie ortodontycznym.