Bezpieczeństwo pożarowe w gabinecie stomatologicznym

Podstawowe wymagania

Budynek, jego układ funkcjonalny oraz rozwiązania techniczne i materiałowe elementów budowlanych, w których mieści się placówka medyczna – w tym stomatologiczna – powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób odpowiadający wymaganiom wynikającym z prawa budowlanego. W samym budynku lub w jego otoczeniu powinny znajdować się miejsca przystosowane do czasowego gromadzenia odpadów i nieczystości. Powinny znajdować się także instalacje (urządzenia) do ogrzewania pomieszczeń w okresie obniżonych temperatur, umożliwiające utrzymanie temperatury powietrza wewnętrznego odpowiedniej do ich przeznaczenia i zapewniające komfort cieplny. W budynku należy zapewnić możliwość wykonania pochylni lub zainstalowania odpowiednich urządzeń technicznych, umożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do gabinetów medycznych, w tym stomatologicznych. W budynkach tych trzeba zapewnić także bezpieczeństwo pożarowe.

Placówki medyczne, z punktu widzenia wymagań przeciwpożarowych, kwalifikowane są jako obiekty użyteczności publicznej o kategorii zagrożenia ludzi określanej jako ZL I (obiekty zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się) lub ZL II (obiekty przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się). W budynkach tych należy zapewnić m.in. odpowiednią wytrzymałość pożarową elementów konstrukcyjnych, podział na strefy pożarowe, odpowiednie drogi i wyjścia ewakuacyjne. Wszystkie budynki zaliczane do kategorii zagrożenia ludzi ZL I i ZL II powinny być projektowane i budowane w klasie odporności pożarowej „B”. Oznacza to, że główne elementy konstrukcyjne muszą posiadać minimum dwugodzinną odporność ogniową, stropy i ściany zewnętrzne – jednogodzinną, a ściany wewnętrzne i pokrycie dachu – co najmniej trzydziestominutową.

Główną przyczyną pożarów w placówkach medycznych są prace remontowe. Na przykład sześć zastępów straży pożarnej gasiło pożar, który wybuchł pod koniec 2011 roku w budynku przychodni medycznej w centrum Kielc. Strażacy poinformowali, że ogień wybuchł na poddaszu budynku przy ulicy Żelaznej, gdzie prowadzone były prace remontowe. Pożar został szybko ugaszony, dzięki czemu nie zdążył się rozprzestrzenić. Ratownicy wykonali kilka otworów w dachu, aby oddymić obiekt.

Bywają jednak zdarzenia bardziej tragiczne. Przykładem jest pożar, który miał miejsce w końcu października 1980 r. w szpitalu psychiatrycznym w Górnej Grupie koło Grudziądza. Zginęło wówczas 55 pacjentów.

Przyczyną pożarów w placówkach medycznych są często prace spawalnicze. Osoby odpowiedzialne zapominają, że prace te, prowadzone poza spawalnią, zaliczane są do grupy szczególnie niebezpiecznych i wymagają spełnienia warunków zapisanych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm. – dział IV, rozdział VI). W placówkach medycznych pamiętać trzeba także o odpowiednim magazynowaniu czynników niebezpiecznych pożarowo. Przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo należy:

• wykonywać wszystkie czynności związane z transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej określonymi w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego lub zgodnie z warunkami określonymi przez producenta;

• utrzymywać na stanowisku pracy ilość materiału niebezpiecznego pożarowo nie większą niż dobowe zapotrzebowanie, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej;

• przechowywać zapas materiałów niebezpiecznych pożarowo przekraczający wielkość określoną wyżej w oddzielnym magazynie, przystosowanym do takiego celu;

• przechowywać materiały niebezpieczne pożarowo w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub wskutek wzajemnego oddziaływania;

• przechowywać ciecze o temperaturze zapłonu poniżej 328,15K (55°C) wyłącznie w pojemnikach, urządzeniach i instalacjach przystosowanych do tego celu, wykonanych z materiałów co najmniej trudno zapalnych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia i zabezpieczonych przed stłuczeniem.

Materiałów niebezpiecznych pożarowo nie wolno przechowywać w pomieszczeniach piwnicznych, na poddaszach i strychach, w obrębie klatek schodowych i korytarzy oraz w innych pomieszczeniach ogólnie dostępnych, jak również na tarasach i balkonach.

Prace niebezpieczne pod względem pożarowym

Prace niebezpieczne pod względem pożarowym należy wykonywać na pisemne polecenie właściciela, zarządcy lub użytkownika obiektu. Dotyczy to także placówek medycznych, w tym stomatologicznych. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu:

• ocenia zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane;

• ustala rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu;

• wskazuje osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, za przebieg i zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy;

• zapewnia wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje;

• zaznajamia osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

Przy wykonywaniu prac, o których mowa, należy:

• zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujące się w nim instalacje techniczne;

• prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem, lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości;

• mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru;

• po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe;

• używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.

Gaszenie pożarów

Gdy pojawi się zarzewie pożaru, należy ugasić go w zarodku. Najczęściej do tego celu używane są uniwersalne gaśnice proszkowe, czasem – gaśnice śniegowe i pianowe oraz koce gaśnicze. Gaśnice śniegowe mają tę wadę, że nie można ich używać w niewielkich pomieszczeniach z powodu zagrożenia zatruciem dwutlenkiem węgla, który jest czynnikiem gaszącym. W gaśnicach pianowych, w pianie gaśniczej, znajduje się z kolei pewna ilość wody. To powoduje, że tymi gaśnicami nie wolno gasić urządzeń pod napięciem elektrycznym.

Jeżeli gaśnicą można gasić urządzenia pod napięciem do 1000 V, to musi to być na niej zaznaczone. Musi być również podane, że podczas gaszenia takich urządzeń należy zachować odstęp min. 1 m. Gaśnice w obiektach muszą być rozmieszczone:

• w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności: przy wejściach do budynków, na klatkach schodowych, na korytarzach, przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;

• w miejscach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne i działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki);

• w obiektach wielokondygnacyjnych – w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, o ile to możliwe.

Przy rozmieszczaniu gaśnic muszą być spełnione następujące warunki:

• odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;

• do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m;

• oznakowanie miejsc usytuowania sprzętu powinno być zgodne z Polskimi Normami.

Obsługa gaśnicy proszkowej sprowadza się do tego, by: zdjąć gaśnicę z miejsca zawieszenia (ustawienia), zbliżyć się do źródła ognia, wyjąć zawleczkę, zbić zbijak dłonią (w starszych typach gaśnic i o większej pojemności) oraz odczekać kilka sekund, nacisnąć dźwignię i skierować strumień proszku na źródło ognia. Gaszenie należy rozpoczynać od zewnętrznej strony pożaru i ruchem spiralnym zbliżać się do jego centrum, a następnie przykryć proszkiem całe zarzewie ognia (na korpusie gaśnicy są ikony obrazujące sposób postępowania na wypadek pożaru).

Koc gaśniczy służy do mechanicznego odcinania dopływu powietrza do płonących materiałów. Wykonany jest z włókna szklanego, ma powierzchnię ok. 3 m². Jego użycie polega na szczelnym przykryciu płonącego obiektu. Można go użyć do gaszenia palącego się ubrania. Wadą koca gaśniczego jest to, iż może być on użyty skutecznie tylko do gaszenia niewielkich źródeł ognia, umiejscowionych blisko osoby gaszącej pożar. Zaletą jest natomiast możliwość jego wielokrotnego użycia i nieniszczenie gaszonych przedmiotów.

Należy dodać, że jedna jednostka masy środka gaśniczego (2 kg lub 3 dm³) zawartego w gaśnicach powinna przypadać na nie więcej niż 100 m² powierzchni strefy pożarowej. Dotyczy to wszystkich pomieszczeń placówki medycznej (gabinetu), w tym stomatologicznej. W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi powinna być zapewniona możliwość ewakuacji (opuszczenia strefy zagrożonej) w bezpieczne miejsce, na zewnątrz budynku lub do sąsiedniej strefy pożarowej. Przez strefę pożarową rozumie się przestrzeń wydzieloną w ten sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz (lub do wewnątrz) wydzielonej przestrzeni.

 ZASADY BEZPIECZNEJ EWAKUACJI

Ewakuacja może odbywać się bezpośrednio z pomieszczenia lub drogami komunikacji ogólnej, tzw. drogami ewakuacyjnymi. Podstawę prawną rozpatrywanego zagadnienia stanowi Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r., nr 75, poz. 690 ze zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r., nr 109, poz. 719).

Podstawowe warunki bezpiecznej ewakuacji to:

• istnienie określonej liczby wyjść, przy odpowiedniej ich szerokości;

• zachowanie dopuszczalnych długości dróg ewakuacyjnych;

• zapewnienie bezpiecznych pożarowo obudów dróg ewakuacyjnych;

• zabezpieczenie dróg ewakuacyjnych przed zadymieniem.

Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru, należy stosować w strefach pożarowych o kubaturze przekraczającej 1000 m³ lub zawierających strefy zagrożone wybuchem. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu powinien być umieszczony w pobliżu głównego wejścia do obiektu lub złącza i odpowiednio oznakowany.

Przepisy dotyczące ewakuacji stanowią, że drzwi służące za wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń w przypadku:

• zagrożenia wybuchem lub możliwością pojawienia się substancji utrudniających ewakuację (trujących, duszących itp.);

• przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób;

• przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.

Łączną szerokość drzwi „w świetle”, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób. Trzeba przy tym zaznaczyć, że najmniejsza szerokość drzwi „w świetle” powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących ewakuacji do 3 osób – 0,8 m.

Wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia zagrożonego wybuchem na drogę ewakuacyjną powinny prowadzić przez przedsionki przeciwpożarowe, których ściany, stropy i drzwi wykonane są z materiałów niepalnych. Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku, a także szerokość drzwi na drodze ewakuacyjnej, prowadzącej z klatki schodowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu tej klatki schodowej.

Drzwi wieloskrzydłowe, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, powinny mieć co najmniej jedno nieblokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m. Zabrania się stosowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych. Na drogach ewakuacyjnych mogą być natomiast stosowane drzwi rozsuwane, pod warunkiem, że istnieje możliwość ręcznego (obok automatycznego) otwierania tych drzwi i po rozsunięciu pozostaną one w pozycji otwartej w przypadku awarii drzwi lub pożaru w obiekcie. Przyjmuje się, że pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, oddalone od siebie o co najmniej 5 m, gdy jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób. W pomieszczeniach powinny być zapewnione przejścia ewakuacyjne, stanowiące wyjścia na drogę ewakuacyjną, do innej strefy pożarowej lub na zewnątrz budynku. Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać jednocześnie na danej kondygnacji budynku, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m. Dopuszcza się zmniejszenie szerokości poziomej drogi ewakuacyjnej do 1,2 m, jeżeli jest ona przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób.

Podstawowy system oświetlenia i oznakowania dróg ewakuacyjnych składa się z wysoko umieszczonego oświetlenia ewakuacyjnego (powyżej 2 m od podłogi) oraz wysoko umieszczonych znaków ewakuacyjnych (od 1,5 m do 2 m od podłogi). Znaki powinny być dobrze widoczne z każdego punktu drogi ewakuacyjnej i umieszczone możliwie blisko źródeł światła w celu zapewnienia ich dostatecznej luminescencji. Należy zaznaczyć, że sygnałem alarmowym informującym o konieczności ewakuacji ludzi z danego obiektu jest dźwięk ciągły, trwający 3 minuty.

W przypadku zaistnienia pożaru lub innego zagrożenia budynku lub jego części osoby niebiorące udziału w akcji ratowniczej powinny opuścić strefę zagrożenia, kierując się do najbliższego wyjścia, zgodnie z oznakowaniem. W czasie ewakuacji zabronione jest:

• dokonywanie jakichkolwiek działań mogących wywołać panikę,

• przechodzenie w kierunku przeciwnym do kierunku ewakuacji,

• zatrzymywanie się lub tamowanie ruchu w inny sposób.

Osoby ewakuowane muszą podporządkować się poleceniom osób kierujących akcją.

Ewakuację mienia należy przeprowadzić najpierw w pomieszczeniach bezpośrednio zagrożonych pożarem lub zalaniem wodą w czasie akcji ratowniczej (sąsiednich w pionie i poziomie).

W czasie szkoleń z zakresu BHP – wstępnego i okresowego – pracownicy powinni zostać zapoznani ze sposobem postępowania na wypadek pożaru lub awarii, w tym z planem ewakuacji. Taki plan powinien zostać opracowany dla każdego zakładu i instytucji. W planie ewakuacji obiektu placówki medycznej należy podać m.in. trasy przemieszczania poszczególnych grup osób, ze szczególnym uwzględnieniem zasad ewakuacji pacjentów.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej, właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich zapewniają i wdrażają instrukcję bezpieczeństwa pożarowego. Instrukcja ta obowiązuje już m.in. wtedy, gdy kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową przekracza 1000 m³. Dotyczy to także obiektów, w których znajdują się placówki medyczne – w tym stomatologiczne. Instrukcja taka powinna zawierać m.in.:

• warunki ochrony przeciwpożarowej wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu, w tym zagrożenia wybuchem;

• określenie wyposażenia w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice oraz sposoby poddawania ich przeglądom technicznym oraz czynnościom konserwacyjnym;

• sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;

• sposoby zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane;

• warunki i organizację ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania;

• sposoby zapoznania użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych pracowników, z przepisami przeciwpożarowymi oraz treścią przedmiotowej instrukcji;

• zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób będących ich stałymi użytkownikami;

• plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie, oraz terenu przyległego z uwzględnieniem graficznych danych dotyczących w szczególności: powierzchni, wysokości i liczby kondygnacji budynku; odległości od obiektów sąsiadujących; parametrów pożarowych występujących substancji palnych; gęstości obciążenia ogniowego w strefie pożarowej lub w strefach pożarowych, kategorii zagrożenia ludzi; przewidywanej liczby osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach; lokalizacji pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych zaklasyfikowanych jako strefy zagrożenia wybuchem; podziału obiektu na strefy pożarowe; warunków ewakuacji ze wskazaniem kierunków i wyjść ewakuacyjnych; miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, kurków głównych instalacji gazowej, materiałów niebezpiecznych pożarowo oraz miejsc usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi; wskazania dojść do dźwigów dla ekip ratowniczych; hydrantów zewnętrznych i innych źródeł wody do celów przeciwpożarowych; dróg pożarowych i innych dróg dojazdowych, z zaznaczeniem wjazdów na teren ogrodzony; wskazanie osób lub podmiotów opracowujących instrukcję.

Warunki ochrony przeciwpożarowej oraz plany w stosunku do obiektów i terenów powinny być przekazywane do właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej w celu ich wykorzystania na potrzeby planowania, organizacji i prowadzenia działań ratowniczych. Sposób przechowywania dokumentów, o których mowa, powinien zapewnić możliwość ich natychmiastowego wykorzystania na potrzeby prowadzenia działań ratowniczych. Komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej może zwolnić właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu z przekazania dokumentów w uzasadnionych przypadkach. Dokumenty, o których mowa, mogą być przekazywane w formie elektronicznej. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji co najmniej raz na 2 lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na modyfikację warunków ochrony przeciwpożarowej.

Autor:
Józef Micuła

Zdjęcia:

Fotolia

Piśmiennictwo:

1. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. w Dz. U. z 2009 r., nr 178, poz. 1380).

2. Ustawa z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2011 r., nr 112, poz. 654 ze zm.).

3. Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. w Dz. U. z 2013 r., poz. 1409).

4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r., nr 109,poz. 719).

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 czerwca 2012 r., w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012 r., poz. 739).

6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r.,nr 169, poz. 1650 ze zm.).

7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz. U. z 2002 r., nr 75, poz. 690 ze zm.).