Diagnostyka radiologiczna próchnicy trzecich zębów trzonowych

Do przyczyn braku zębów w łuku w odpowiednim terminie należą ich opóźnienie oraz zatrzymanie.

Ząb możemy nazwać zatrzymanym w sytuacji, gdy doszło do całkowitego uformowania korzenia, otwór wierzchołkowy został zamknięty, a termin jego wyrzynania minął. Do przyczyn tego zaburzenia należą: przedwczesna utrata zębów mlecznych, obecność przeszkody w torze wyrzynania zębów, nieprawidłowa lokalizacja lub migracja zawiązków w następstwie urazu, brak miejsca w łuku spowodowany niedorozwojem kości, zbyt gruba pokrywa kostna lub warstwa tkanek miękkich; choroby dziedziczone genetycznie, niedobór witaminy D, zaburzenia wydzielania hormonów.

Zębami, które najczęściej ulegają zatrzymaniu, są: górne i dolne trzecie trzonowce, kły, zęby przedtrzonowe górne i dolne, siekacze centralne [1, 2, 3].

Do wskazań do usuwania zębów zatrzymanych należą m.in.: zapobieganie chorobom przyzębia, próchnicy, zapaleniu okołokoronowemu, resorpcji korzenia, zapobieganie powstawaniu torbieli i guzów zębopochodnych [2].

DIAGNOSTYKA

Według ogólnie przyjętych zasad ząb zatrzymany powinien zostać usunięty, jeżeli nie istnieją ku temu przeciwwskazania. Najczęściej są to: miejscowe stany zapalne, utrata zębów sąsiednich, uszkodzenia kości lub innych struktur anatomicznych. Odroczenie ekstrakcji do momentu wystąpienia dolegliwości może mieć związek ze skomplikowanymi powikłaniami po zabiegu. W myśl stomatologii prewencyjnej należy usuwać zęby zatrzymane przed wystąpieniem powikłań [2].

Ekstrakcje zatrzymanych zębów, w szczególności dolnych trzecich trzonowców, należą do skomplikowanych zabiegów chirurgicznych i mogą wiązać się z wieloma powikłaniami. Należy tutaj wymienić: zapalenie zębodołu, szczękościsk, obrzęk, zaburzenia czucia, krwiak, ropień, przedłużające się krwawienie.

Natomiast czynnikami, które mają wpływ na ich wystąpienie, są: wiek, ogólny stan pacjenta, stopień zatrzymania, a także umiejętności operatora wykonującego zabieg [3].

Jednym z powikłań, które może dotyczyć częściowo zatrzymanych zębów, jest próchnica. Może ona zostać wykryta przypadkowo lub wskutek zaawansowanego procesu zapalnego może być przyczyną silnych dolegliwości bólowych, z powodu których pacjent natychmiast zgłosi się do lekarza stomatologa [1].

Według McArdle’a i Rentona częściowo zatrzymane trzecie dolne zęby trzonowe mogą przyczynić się do rozwoju próchnicy zęba sąsiedniego, a co za tym idzie – do leczenia ubytku lub endodontycznego, a nawet w skrajnych sytuacjach do jego ekstrakcji [4].

Obraz radiologiczny próchnicy to przejaśnienie, które spowodowane jest ubytkiem twardych tkanek zęba. Należy pamiętać, że na konwencjonalnych zdjęciach radiologicznych obrazy poszczególnych struktur i zmiany patologiczne mogą się na siebie nakładać, dając obraz mało czytelny lub wręcz mylny. Na skuteczność diagnostyczną badań rentgenowskich mają wpływ: warunki opisywania badań, stopień zdemineralizowania twardych tkanek zębów, przejaśnienie przyszyjkowe, dwuwymiarowość obrazów, efekt optyczny Macha [1].

Wnioski

• należy wykonywać kontrole kliniczne i radiologiczne zębów zatrzymanych, jeżeli pacjent nie zdecydował się na ich usunięcie;
• próchnica zatrzymanych trzecich zębów trzonowych jest jednym z powodów ich ekstrakcji;
• utrudniony dostęp do trzecich trzonowców uniemożliwia pacjentom ich odpowiednią higienę, co jest częstą przyczyną próchnicy oraz powstawania kieszeni kostnych;
• ból spowodowany głęboką próchnicą zatrzymanych zębów mądrości jest częstą przyczyną kierowania pacjentów na zdjęcia pantomograficzne;
• w przypadku niepewnej diagnozy, postawionej na podstawie zdjęcia pantomograficznego i badania klinicznego, wskazane jest wykonanie zdjęć wewnątrzustnych, a w przypadkach trudnych diagnostycznie – CBCT.

Podsumowanie

W przypadku decyzji o pozostawieniu zęba zatrzymanego w jamie ustnej pacjenta należy poinformować go o konieczności wykonywania kontrolnych przeglądów jamy ustnej oraz zdjęć radiologicznych.

Utrudniona higiena jamy ustnej w okolicy trzecich zębów trzonowych jest przyczyną powstawania próchnicy oraz kieszonek kostnych. Powstawanie próchnicy jest zależne od wielu czynników, takich jak: higiena jamy ustnej, ilość spożywanych cukrów, łączna dawka fluoru zwarta w pokarmach i wodzie pitnej, często świadomość pacjentów, a nawet wykształcenie [5].

Niemniej jednak zalegająca płytka nazębna i resztki pokarmowe są przyczyną mnożenia się bakterii, które ciężko usunąć z okolicy zatrzymanych trzecich trzonowców. Należy motywować pacjentów do zgłaszania się na kontrolne badania i uświadamiać im, że dzięki regularnym wizytom mogą uniknąć lub zminimalizować występowanie powikłań związanych z zębami zatrzymanymi.

Piśmiennictwo:

1. Różyło T.K., Różyło-Kalinowska I.: Współczesna radiologia stomatologiczna. Czelej, Lublin 2012.

2. Peterson L.J., Ellis E. et al.: Chirurgia stomatologiczna i szczękowo-twarzowa. Czelej, Lublin 2001.

3. Szubert P. i wsp.: Analiza czynników predysponujących do powikłań po chirurgicznym usunięciu zębów mądrości w żuchwie. „Dental Forum”, 2015, 43, 1, 45-50.

4. McArdle L.W., Renton T.F.: Distal cervical caries in the mandibular second molar: An indication for the prophylactic removal of third molar? „Br. J. Oral Maxillofac. Surg.” 2006, 44, 42-47.

5. Wochna-Sobańska M. i wsp.: Wpływ higieny jamy ustnej na intensywność próchnicy u osób dorosłych mieszkających od urodzenia na terenie z ponadoptymalną zawartością fluoru w wodzie pitnej. „Czas. Stomatol.”, 2008, 61, 5, 323-329

Radiological diagnosis of dental caries of third molars

Autorzy:

lek. dent. Katarzyna Denkiewicz
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

lek. dent. Katarzyna Gruszka, prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło
Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Streszczenie:

Zatrzymanie zęba jest jedną z przyczyn jego braku w łuku zębowym. Zębami zatrzymanymi najczęściej są: górne i dolne trzecie trzonowce, kły, zęby przedtrzonowe górne i dolne, siekacze centralne. Istnieje wiele dolegliwości, które mogą wiązać się z tym zaburzeniem. Jednym z nich jest próchnica, wykrywana na zdjęciach pantomograficznych wykonanych w celu znalezienia źródła bólu. Należy informować pacjentów o następstwach pozostawienia zębów zatrzymanych, bo może się wiązać z nimi wiele nieprzyjemnych następstw.

Summary:

Retention is one of the causes of the absence of teeth in dental arch. The most common impacted teeth are maxillary and mandibular third molars, upper and lower premolars, central incisors. There are many complication compound with this abnormality. The one of tchem is dental caries, the cause of the pain deteted on the panoramic radiographs. Patients should be informed about sequences of unattended impacted teeth.evaluates the effectiveness of the treatment.