Hipodoncja – zaburzenie rozwojowe zębów – porównanie dwóch przypadków

Wady rozwojowe zębów mogą występować samodzielnie lub być częścią składową zespołów zaburzeń rozwojowych części twarzowej czaszki. Ogólnie można podzielić je na zaburzenia liczby, wielkości, kształtu, struktury oraz położenia zębów. Mogą one występować pojedynczo lub współistnieć. Jednym z zaburzeń liczby zębów jest hipodoncja. Charakteryzują ją wrodzone braki zębowe jednego lub kilku zębów. Dotyczy najczęściej górnych zębów siecznych bocznych, drugich zębów przedtrzonowych i trzecich zębów trzonowych. Oligodoncja jest brakiem większej liczby zębów, natomiast  to całkowity brak uzębienia.

Przypadek 1

Pacjent został skierowany do Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w celu wykonania pantomogramu przed rozpoczęciem leczenia zachowawczego. Było to pierwsze zdjęcie stomatologiczne wykonane u pacjenta (fot. 1). Ukazało ono obecność mikrodontycznych trzecich zębów trzonowych górnych po stronie prawej i lewej oraz brak zębów: 35, 45, 38, 48. Pacjent podał, że jako dziecko miał wykonywane ekstrakcje zębów mlecznych. Nie jest w stanie określić, czy były to zęby 75, 85. Natomiast nigdy nie miał usuwanych zębów stałych, a także nie był leczony z powodu hipodoncji. W wywiadzie rodzinnym podał, że u ojca również występuje wrodzony brak drugich zębów przedtrzonowych dolnych. Badanie uwidoczniło zmiany próchnicowe o różnym poziomie zaawansowania, co pozwoliło na zaplanowanie poszczególnych etapów leczenia zachowawczego.

Fot. 1. Przypadek pierwszy. Hipodoncja zębów 35, 38, 45, 48 oraz makrodoncja zębów 18, 28.

Przypadek 2

Pacjentka zgłosiła się do Zakładu Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w celu wykonania badania pantomograficznego. Została skierowana na badanie radiologiczne z powodu braku zębów trzecich trzonowych dolnych w łuku zębowym. Badanie pokazało, oprócz zatrzymanych zębów mądrości, brak zawiązka zęba 45 oraz przetrwały ząb mleczny 85 z niezresorbowanymi korzeniami (fot. 2). W wywiadzie pacjentka podała, że w przeszłości miała wykonywane zdjęcia radiologiczne przed planowaniem leczenia ortodontycznego. Była poinformowana o braku zawiązka stałego drugiego zęba przedtrzonowego dolnego po stronie prawej. W wywiadzie rodzinnym poinformowała, że u jej mamy także wystąpił wrodzony brak jednoimiennego zęba.

Fot. 2. Przypadek drugi. Hipodoncja zęba 45, widoczny przetrwały ząb mleczny 85. Widoczne zatrzymane zęby trzecie trzonowe w żuchwie po stronie prawej i lewej oraz zrotowany kieł w sektorze 3.

Cel badania

Badanie zostało wykonane w celu zmierzenia gęstości optycznej kości u pacjenta przed planowanym badaniem implantologicznym. Wykonano je przy użyciu detektorów cyfrowych PSP i systemu DIGORA, w którym dokonano pomiarów (fot. 3-6). Zdjęcia zębowe wykonane w przeszłości u pacjentki posłużyły do porównania (fot. 7, 8).

Omówienie

Hipodoncja należy do coraz częściej spotykanych zaburzeń wrodzonych. Częściej występuje w żuchwie niż w szczęce, nieobecność dotyczy najczęściej 2 zębów. W przypadku klinicznego i radiologicznego rozpoznania hipodoncji pacjent powinien zostać objęty kompleksową opieką specjalistyczną (pedodontyczną, ortodontyczną, protetyczną, chirurgiczną) [3].

W przypadku pierwszym pomiar wskazuje na zbliżoną gęstość optyczną w miejscu brakujących zębów 35, 38, 45, 48. Należy zwrócić uwagę, że pomimo braku wdrożenia leczenia nie nastąpiła znaczna migracja zębów (fot. 3-6). Pomiar gęstość optycznej kości w drugim przypadku okazał się wyższy w okolicy przetrwałego zęba 85 niż po stronie lewej, gdzie zaburzenie nie występuje. Niemożność prześledzenia ciągłości szpary ozębnej na zdjęciu zębowym może wskazywać na ankylozę.

Wnioski

1. Przed ekstrakcjami zębów mlecznych wskazane jest wykonanie badań radiologicznych w celu upewnienia się o obecności zawiązków zębów stałych.
2. Decyzje podjęte w trakcie wymiany zębów mają wpływ na późniejsze ustawienie zębów w łuku.
3. U jednego pacjenta może wystąpić więcej niż jedno zaburzenie zębowe.
4. Wskazane jest informowanie pacjentów o istniejących zaburzeniach zębowych w celu prawidłowego planowania leczenia.
5. W większości przypadków pacjenci nie są świadomi obecności zaburzeń zębowych.
6. Wskazana jest analiza gęstości optycznej kości w okolicach wrodzonych braków zawiązków.

Piśmiennictwo:

1. Różyło T.K., Różyło-Kalinowska I.: Współczesna radiologia stomatologiczna, Czelej, Lublin 2012.

2. Różyło T.K., Różyło-Kalinowska I.: Radiologia stomatologiczna, PZWL, Warszawa 2007.

3. Jędryszek A., Kmiecik M., Paszkiewicz A.: Przegląd współczesnej wiedzy na temat hipodoncji. „Dent. Med. Probl.” 2009, 46; 1:118-125.