Innowacyjne zastosowanie żelu kolagenowo-peptydowego COLLGEL® w gojeniu tkanek miękkich jamy ustnej

Kolagen wykorzystywany w medycynie

Głównym źródłem kolagenu wykorzystywanego w medycynie są kości świńskie i cielęce. Znane są także badania nad alternatywnym źródłem aktywnego kolagenu, pochodzącego np. z ryb morskich. W leczeniu ran chirurgicznych przy zastosowaniu opatrunków głównym celem jest uzyskanie lepszego gojenia, działanie przeciwzapalne i redukcja bólu. Celem pracy było przedstawienie praktycznego zastosowania innowacyjnego żelu kolagenowo-peptydowego COLLGEL® w gojeniu tkanek miękkich jamy ustnej.

Kolagen jest najbardziej powszechną proteiną w świecie zwierzęcym, będąc również znaczącym składnikiem tkanki łącznej, tj. ścięgien, więzadeł, kości i skóry [1]. To jeden z najszerzej wykorzystywanych biomateriałów w inżynierii tkankowej i medycynie regeneracyjnej, np.: jako rusztowanie dla komórek i czynników wzrostu, w gojeniu ran, korekcji blizn, w augmentacji tkanek miękkich i zaopatrywaniu miejsc po ekstrakcjach [2, 3]. Ten uniwersalny materiał jest powszechnie stosowany w wielu postaciach, np.: płyny, żele, pudry, włókna, membrany oraz gąbki [3]. Jednym z głównych źródeł kolagenu są kości bydlęce i końskie czy świńska skóra. Alternatywnym źródłem kolagenu w ostatnich latach stała się także rybia skóra wraz z jej peptydami. Potrójna struktura helisy kolagenu i jego peptydów jest ekstrahowana ze skór takich ryb, jak: karp, łosoś, tilapia, rachica, hoki, danio pręgowany, molwa, oraz innych morskich organizmów. Pozyskany w technice niskich temperatur rybi ekstrakt kolagenowy i jego peptydy mają stymulujący wpływ na niektóre komórki oraz specyficzne procesy tkankowe [4]. FCP – rybie kolagenowe peptydy – są w stanie stymulować komórki fibroblastów do proliferacji, syntezy prokolagenu, procesu gojenia oraz immunologicznej i hormonalnej odpowiedzi. Wymienione procesy mogą być pobudzane poprzez obecność aktywnych kompleksów drobnocząsteczkowych peptydów, które są zdolne do penetrowania w głębsze regiony tkanek [4, 5]. Najnowsze badania wykazały dodatkowo, że FCP – rybie kolagenowe peptydy – mają wpływ także na mineralizację macierzy komórkowej w osteoblastach [2].

Wykorzystanie kolagenu w leczeniu

W leczeniu ran chirurgicznych ważne jest przyspieszenie ich gojenia, odbudowa ciągłości tkanki, minimalizacja blizny i przywrócenie funkcji organu [6]. W profesjonalnym użyciu materiały opatrunkowe są dostępne w sterylnych opakowaniach, w różnych rozmiarach i kształtach. W zależności od składu oraz rodzaju mogą być wykorzystywane jako opatrunki na rany, np.:
• produkty kolagenowe (Hemocollagene, Biokol, Jason Collagen Fleece, Antema),
• gąbki żelatynowe (Spongostan, Cutanplast, Gelopack, Gelatamp, Surgispon),
• kleje tkankowe (TachoComb, Tissucol), jako środki hemostatyczne.
Mogą być także stosowane jako opatrunki, które przyspieszają proces gojenia, tworząc barierę chroniącą rany przed bakteriami, są to m.in.:
• cementy chirurgiczne (Reso-pac®, Peripac®),
• żele (Elugel®, Gengigel Prof®, Tissue Support®, Baikadent®, Tactisept® gel, Stomidont®),
• pasty i plastry (Solcoseryl Dental Adhesive Paste®, PerioPatch®).

Właściwy opatrunek chirurgiczny powinien być biokompatybilny, niealergizujący, mieć właściwości hemostatyczne, powinien także przyśpieszać fazy gojenia, mieć dobrą adhezję do tkanek oraz być prosty w użyciu.

Jednym z innowacyjnych produktów opartych na rybim kolagenie i jego aktywnych peptydach jest opatrunek o nazwie COLLGEL®. Spośród innych dostępnych na rynku produktów wyróżniają go następujące cechy:
• wpływa na proces gojenia tkanek miękkich jamy ustnej, powodując jego skrócenie;
• tworzy ochronną błonę, regeneruje i ochrania uszkodzoną tkankę, nie powodując ucisku na tkankę miękką;
• natychmiast po zastosowaniu uśmierza ból i łagodzi podrażnienia;
• dobrze przylega do błony śluzowej;
• pomaga w likwidacji blizn lub znacząco redukuje ich widoczność.

Wskazaniami do zastosowania Collgelu® są:

1. Jako wczesny opatrunek po zabiegach chirurgicznych na tkankach miękkich jamy ustnej, w szczególności po:
• chirurgicznym usunięciu zębów;
• zabiegach płatowych: GBR – guided bone regeneration, GTR – guided tissue regeneration, DPC – deep periodontal curettage (fot. 1-6);
• przeszczepach błony śluzowej jamy ustnej (fot. 7-12);
• gingiwektomii;
• po procedurach implantologicznych.
2. Przy podrażnieniach/uszkodzeniach błony śluzowej jamy ustnej, ranach, urazach, owrzodzeniach.
3. Przy zapaleniach jamy ustnej i warg, w szczególności aftach (fot. 13-15) oraz opryszczce zwykłej (fot. 16-22).
4. Przy bólu po ekstrakcji zębów.

Użycie COLLGEL-u® polega na nałożeniu niewielkiej ilości żelu kilka razy dziennie. Wskazane jest stosowanie aż do ustąpienia objawów.

Dalsze badania nad rybim kolagenem oraz jego peptydami (FCP) wydają się być obiecujące nie tylko w odniesieniu do gojenia tkanek miękkich, ale również w regeneracji kości i ich leczeniu [7]. ​

Autorzy:

dr hab. Marzena Dominiak, prof. nadzw., lek. dent. Anna Smulczyńska-Demel, prof. Andrzej Frydrychowski

Zdjęcia:

Z archiwum autorki.

Piśmiennictwo:

1. Overview of biomaterials and their use in medical devices. 2003 ASM International, Handbook of Materials for Medical Devices, www.asminternational.org/content/ASM/StoreFiles/06974G_Chapter_1.pdf.
2. Yamada S., Nagaoka H., Terajima M. i wsp.: Effects of fish collagen peptides on collagen post-translational modifications and mineralization in an osteoblastic cell culture system. “Dent. Mater. J.”, 2013, 32(1): 88-95.
3. Patino M.G., Neiders M.E i wsp.: Collagen as an implantable material in medicine and dentistry. „Journal of Oral Implantology”, Vol. XXVIII/No. Five/2002.
4. Wojtkowiak D., Frydrychowski A.F.: „Mass spectrometry of small peptides of acidic collagen from the skin of silver carp”, (oddana do druku).
5. Chai H.J., Li J.H. i wsp.: Effects of sizes and conformations of fish-scale collagen peptides on facial skin qualities and transdermal penetration efficiency. “Biomacromolecules”, 2012 Apr 9; 13 (4): 1059-66. doi: 10.1021/bm201776r.Epub 2012 Mar 16.
6. Richardson R., Slanchev K., Kraus C. i wsp.: Adult zebrafish as a model system for cutaneous wound-healing research. “J. Invest. Dermatol.”, 2013 Jan 16. doi: 10.1038/jid.2013.16.
7. Hoyer B., Bernhardt A., Heinemann S. i wsp.: Biomimetically mineralized salmon collagen scaffolds for application in bone tissue engineering. “Biomacromolecules”, 2012 Apr 9; 13(4):1059 66.doi: 10.1021/bm201776r. Epub 2012 Mar 16.
8. Dominiak M., Smulczyńska-Demel A., Frydrychowski A.: The use of innovative Collgelcollagen dressing in the healing of oral tissue. „Esthetics in implantology”; [eds] M. Dominiak, T. Gedrange; Wrocław: BF Remigiusz Dyńka, [2013]; s.149-174.