Kosmetyczna korekta uśmiechu u pacjentów leczonych stałym aparatem ortodontycznym – wpływ gingiwektomii laserowej na występowanie krwawienia i bólu po zabiegu – kontrolowane badanie kliniczne

Wraz ze stale rosnącą liczbą osób dorosłych zgłaszających się do leczenia ortodontycznego jednym z głównych celów ortodoncji stała się poprawa estetyki w odczuciu pacjentów [1-5]. W tym sensie istotną rolę odgrywa estetyka dziąseł [6]. Nieproporcjonalna estetyka zębowo-dziąsłowa może negatywnie wpływać na wynik leczenia, nawet jeśli zęby zostaną doskonale wyrównane [7, 8].

Leczenie ortodontyczne może wpływać na zdrowie dziąseł [9-11]. W niektórych przypadkach konieczny jest rekonturing dziąseł za pomocą gingiwektomii [12]. Jednakże perspektywa kosztów zabiegu i związanego z nim bólu mogą zniechęcać pacjenta, jeśli przypadek nie jest poważny [7, 13]. Ból jest jednym z najważniejszych i najczęstszych powikłań pooperacyjnych, które mogą odwodzić pacjentów od leczenia, zaś jego należyta kontrola może wpływać na ich dobre wrażenia co do jakości [14-20].

Lasery okazały się przydatne w różnych dziedzinach, w tym w ortodoncji [21]. Wraz z wprowadzeniem laserów diodowych przeznaczonych do zabiegów na tkankach miękkich, które mogą być dzięki temu bardziej ekonomiczne i mniej bolesne niż konwencjonalne metody gingiwektomii, laseroterapia stała się rutynową częścią leczenia ortodontycznego. Lasery diodowe mogą zapewniać właściwą hemostazę, redukować ryzyko zakażeń oraz nie dopuszczają do uszkodzenia zębów i kości, jako że zakres ich działania jest ograniczony tylko do tkanki miękkiej [7]. Mogą również poprawiać estetykę dzięki korzystnemu wpływowi na gojenie się tkanek [3, 6, 22]. Zalety ich stosowania w zabiegach na tkankach miękkich to mniejszy obrzęk i szybsze gojenie się rany [23, 24].

Gingiwektomia

Gingiwektomia może być wykonana różnymi metodami, mianowicie: klasycznymi chirurgicznymi (z użyciem skalpeli), elektrochirurgicznymi, chemochirurgicznymi i laserowymi [25]. Konwencjonalny zabieg wykonywany małym skalpelem był uważany za najbardziej rozpowszechnioną metodę [25-27]. Jednakże pojawienie się laserów diodowych, których energia jest w wysokim stopniu pochłaniana przez melaninę i hemoglobinę, pozwoliło na wykorzystanie ich w zabiegach na tkankach miękkich, takich jak rekonturing dziąseł, operkulektomia czy frenektomia, z perspektywą lepszej epitelizacji i gojenia rany [22, 28, 29]. Lasery mogą nacinać tkankę miękką na głębokość od 2 mm do 6 mm [25]. Zlokalizowane ciepło powoduje koagulację, denaturację białka, osuszanie, parowanie i karbonizację w miejscu absorpcji energii. Mechanizm ten może zamykać naczynia krwionośne i blokować receptory bólu w miejscu cięcia [27, 28]. Dlatego też używanie laserów diodowych może przynosić korzyści z powodu lepszej kontroli pola operacyjnego, potencjalnego zmniejszenia bólu i odpowiedzi zapalnej oraz lepszego gojenia rany [22, 27, 30, 31]. Pomimo tych potencjalnych zalet istnieje tylko jedna publikacja porównująca tradycyjną metodę zabiegu z zastosowaniem lasera diodowego w realiach ortodontycznych, i to nieobejmująca jednolitej próby [27].

Wobec braku prac praktycznych porównujących zastosowanie lasera diodowego i skalpela przy gingiwektomii przeprowadzono opisywane badanie. Jego celem była ocena porównawcza wpływu zastosowania lasera diodowego 940 nm na występowanie krwawienia i bólu po zabiegu u pacjentów ortodontycznych wymagających kosmetycznej korekty uśmiechu. Hipoteza zerowa zakładała, że zabiegi z użyciem lasera diodowego lub skalpela będą związane z podobnym nasileniem krwawienia i bólu tuż po nim.

Materiał i metody

Kontrolowane badanie kliniczne objęło 30 pacjentów leczonych aparatem ortodontycznym stałym w latach 2012-2014. Rozmiar próby ustalono na tej samej zasadzie co w poprzednich badaniach [25, 27, 32]. Protokół został zatwierdzony przez komisję etyczną Uniwersytetu Medycznego Mazandaran. Wszyscy pacjenci byli poinformowani, że są włączeni do badania, podpisali formularz zgody i mogli się z niego wycofać w dowolnej chwili. Zostali wybrani około miesiąc przed ukończeniem leczenia ortodontycznego. Wszyscy zostali poinstruowani, jak utrzymać właściwy poziom higieny jamy ustnej, by dziąsła pozostały zdrowe.

Kryteria wykluczające obejmowały: pacjentów nieleczonych ortodontycznie, leczonych ortodontycznie i wykazujących niedostateczną higienę jamy ustnej, leczonych ortodontycznie i wymagających zabiegów z zakresu chirurgii szczękowej, cierpiących na przykurcz żwaczy lub trudności w otwieraniu ust, a także mających w wywiadzie schorzenia ogólnoustrojowe lub jakiekolwiek choroby, mogące wpływać na nasilenie krwawienia lub odczucie bólu bezpośrednio czy też wskutek stosowanego leczenia.

Kryteria włączające obejmowały pacjentów po leczeniu ortodontycznym z brakiem lub jedynie minimalnym nasileniem patologii/zapalenia dziąseł, wymagających gingiwektomii w okolicy górnych siekaczy i kłów jedynie ze względów estetycznych (kosmetyczna korekta uśmiechu). Badani nie mogli wykazywać żadnych zaburzeń kostnych i wymagać zabiegów z naruszeniem/usunięciem kości. Potrzebę gingiwektomii kosmetycznej ustalali wspólnie ortodonta i periodontolog w oparciu o kryteria mikroestetyki.

Zabieg

Leczenie ortodontyczne zostało przeprowadzone przez ortodontę w prywatnej klinice w mieście Sari. Po zakończeniu leczenia pacjenci, którzy mieli minimalne oznaki zapalenia dziąseł, zostali jeszcze raz zaproszeni na wizytę i poinstruowani, jak mają udoskonalić higienę jamy ustnej i kontrolę płytki nazębnej. Dwa tygodnie później zostali zbadani przez periodontologa i ortodontę. Zostali włączeni do badania, jeżeli nie wykazywali cech zapalenia dziąseł lub gdy były one minimalne. Zabiegi były przeprowadzane przez periodontologa w prywatnym centrum stomatologicznym. Pacjenci zostali losowo podzieleni na dwie grupy: kontrolną (15 osób, u których zabieg wykonano metodą konwencjonalną z użyciem skalpeli) i eksperymentalną (15 osób, które poddano gingiwektomii laserowej). Randomizacji dokonywali wspólnie ortodonta i periodontolog, przydzielając kolejnych zakwalifikowanych do badania pacjentów z numerami nieparzystymi do grupy kontrolnej, a z numerami parzystymi do grupy eksperymentalnej.

W grupie przydzielonej do zabiegu laserowego wykonano znieczulenie miejscowe żelem TAC 20 (20% lidokainy, 4% artykainy, 2% fenylefryny) [preparat niedostępny w Polsce – przyp. tłum.]. Zaraz po rozpoczęciu zabiegu i w jego trakcie pacjenci byli pytani o odczucia bólu i dyskomfortu. W razie zgłoszenia bólu mieli otrzymać znieczulenie nasiękowe z 2-proc. lidokainy z dodatkiem adrenaliny 1 : 100 000, aż do uzyskania pełnego zniesienia bólu w obszarze zabiegu. Jednak żaden pacjent nie poprosił o dodatkowe znieczulenie.

W grupie kontrolnej (zabieg konwencjonalny) również zastosowano żel TAC 20. To jednak nie wystarczało i pacjenci zgłaszali ból. Otrzymali znieczulenie nasiękowe z 2-proc. lidokainy z dodatkiem adrenaliny 1:100 000, po czym byli systematycznie pytani o odczucie bólu i dyskomfortu, aby operator mógł upewnić się, że zabieg jest przeprowadzany w warunkach pełnego znieczulenia.

Zakres zabiegu, czyli rozległość wycinanych tkanek miękkich, określali indywidualnie dla każdego pacjenta periodontolog i ortodonta. W grupie kontrolnej do ukształtowania brzeżnego dziąseł używano skalpela (stal węglowa, No.15 C). W grupie eksperymentalnej badanym aplikowano przez 30 s na okolicę każdego zęba wiązkę światła laserowego 940 nm (diode Epic, BioLase, USA) o mocy 0,9 W i średnicy włókna światłowodowego 400 μm. Podczas gingiwektomii końcówkę lasera trzymano pionowo ponad marginesem dziąsła, przycinając i kształtując tkankę dziąsła za pomocą ciągłej wiązki światła laserowego. Pod koniec zabiegu pozostawał rowek dziąsłowy o głębokości ok. 1 mm [23, 26].

Po uzyskaniu idealnego konturu dziąseł i odpowiedniej klinicznej wysokości korony pole operacyjne oczyszczano wacikiem lub mikroszczoteczką zmoczoną w 3-proc. nadtlenku wodoru. Jeśli było to potrzebne – co ustalał periodontolog – zakładano szwy 3-0.

Ocena krwawienia

Oceny w obu grupach dokonywano zgodnie z kryteriami WHO: klasa 0 – brak krwawienia, klasa 1 – krwawienie podskórne i wybroczyny, klasa 2 – krwawienie umiarkowane, klasa 3 – krwawienie silne, klasa 4 – krwawienie trudne do opanowania lub śmiertelne [33].

Ocena bólu

Ból odczuwany przez pacjentów oceniano za pomocą wizualnej skali analogowej (VAS), zapisując wyniki w postaci numerycznej: 0 – brak bólu, 10 – ból nie do zniesienia, oznaczając pierwszy pomiar jako VAS1 [20, 34]. Środek przeciwbólowy podawano na życzenie [Gelofen (ibuprofen w kapsułkach żelowych – przyp. tłum.) 400 mg, liczba dawek w miarę potrzeby]. Odnotowano czas zażywania środka przeciwbólowego. Około 2 h po zażyciu kapsułki/kapsułek dokonywano ponownej oceny bólu (VAS2). Różnicę pomiędzy VAS1 i VAS2 przyjęto za wskaźnik skuteczności środka przeciwbólowego [27].

Analiza statystyczna

Użyto oprogramowania SPSS 20.0 (IBM, USA), wyliczając wartości t-testu dla prób niezależnych, testu U Manna-Whitneya oraz chi². Poziom znamienności ustalono z góry na 0,05.

Wyniki

W ciągu 21 miesięcy, pomiędzy rokiem 2012 i 2014 przebadano ponad 300 osób leczonych stałymi aparatami ortodontycznymi, które planowano zdjąć w ciągu najbliższego miesiąca, aż do uzyskania pożądanej liczby pacjentów spełniających kryteria kwalifikacji. Wykluczeni pacjenci przeważnie wymagali dodatkowego leczenia z różnych względów. Ze wszystkich przebadanych 40 osób miało zdrowe dziąsła, wymagając jedynie zabiegu kosmetycznego w okolicy przednich zębów szczęki. 4 z nich wymagały zabiegów z naruszeniem kości, wobec czego zostały wykluczone. 6 wykluczono później (i zastąpiono nowymi pacjentami) z powodu nieakceptowalnego stanu dziąseł w momencie kwalifikacji do zabiegu (oceny dokonywał periodontolog). Zakwalifikowani pacjenci liczyli sobie od 17 do 29 lat, 12 było płci męskiej, a 18 żeńskiej (tab. 1). Średni wiek pacjentów przydzielonych do każdej grupy nie różnił się znamiennie (p = 0,974), podobnie jak dystrybucja płci (w teście chi² p = 0,456).

Nie odnotowano żadnych działań niepożądanych, z wyjątkiem wstępnie założonych punktów końcowych w postaci bólu i krwawienia.

Żaden z pacjentów z grupy eksperymentalnej nie wymagał szycia chirurgicznego, nacięcia skalpelem ani podania znieczulenia nasiękowego. Natomiast w grupie kontrolnej u 11 pacjentów (73,3%) potrzebne było założenie szwów. Różnica między grupami była pod tym względem statystycznie znamienna (w teście chi² p < 0,001).

Krwawienie

Średni wskaźnik krwawień w grupie kontrolnej wyniósł 1,15 (w skali od 0 do 4).
Był on znamiennie wyższy (w teście U Manna-Whitneya p < 0,05) niż w grupie eksperymentalnej (0,36).

Znieczulenie nasiękowe

Żaden z pacjentów poddanych zabiegowi laserowemu nie poprosił o dodatkową dawkę środka znieczulającego. Natomiast w grupie poddawanej zabiegowi konwencjonalnemu uczynili to wszyscy pacjenci. Różnica między grupami była pod tym względem statystycznie znamienna (w teście chi² p < 0,001).

Ból pooperacyjny

Pacjenci z grupy eksperymentalnej nie zgłaszali bólu po zabiegu (VAS1 = 0). W grupie kontrolnej średnie nasilenie bólu wynosiło 5,2 (w skali od 0 do 10). Różnica ta była znamienna (w teście U Manna -Whitneya p < 0,001).

Zużycie doustnego środka przeciwbólowego

Doustny środek przeciwbólowy zażyło 14 osób z grupy kontrolnej – średnio po 82 min od zabiegu – i nikt z grupy eksperymentalnej. Była to różnica wysoce znamienna (w teście chi² p < 0,001). Pacjenci z grupy kontrolnej, którzy go otrzymali, po około 2 h od zażycia zgłosili zmniejszenie nasilenia bólu do średniej wartości 1,2.

Dyskusja

Poprzednie badania porównywały zabiegi laserowe z konwencjonalnymi [25, 27, 32]. Jednakże nie ma prac porównujących zastosowanie lasera diodowego 940 nm z zabiegiem konwencjonalnym tylko w aspekcie gingiwektomii. W opisywanym badaniu u pacjentów poddanych zabiegowi laserowemu wskaźnik krwawień był mniejszy niż w grupie kontrolnej. Pozostawało to w zgodzie z innymi publikacjami opisującymi zmniejszenie krwawień po zabiegach chirurgii laserowej [25, 27, 32, 33]. Laser może ciąć precyzyjnie, penetruje dość głęboko, może promować koagulację, a jego energia jest w wysokim stopniu pochłaniana przez hemoglobinę. Wszystkie te czynniki mogą przyczyniać się do zapewnienia właściwej hemostazy [7, 22, 25, 27, 28, 30-33].

Poza tym silniejsza koagulacja wytwarza suche i izolowane środowisko, pozwalające na lepszą kontrolę rany i mniejszy odsetek zakażeń. Może to się wiązać ze zmniejszeniem nasilenia bólu pooperacyjnego [20, 35, 36]. Zabieg laserowy miał zdumiewające skutki w aspekcie percepcji bólu wśród naszych pacjentów. Żaden z pacjentów leczonych z użyciem lasera nie poprosił o środki przeciwbólowe, podczas gdy uczynili to prawie wszyscy z grupy kontrolnej. Pozostawało to w zgodzie z innymi pracami, donoszącymi o zredukowaniu poziomu bólu przy zastosowaniu laserów [25, 27, 32]. Można to przypisać mniejszej traumatyzacji tkanki przez zabieg laserowy [35, 37], co sugeruje również o wiele rzadsza potrzeba założenia szwów w grupie eksperymentalnej.

Opisywane badanie kliniczne ma pewne ograniczenia. Na ocenę bólu wpływa jego subiektywne postrzeganie, zależne od zmienności osobniczej i czynników kulturowych/demograficznych [20, 34], [38-44]. Dlatego użyliśmy VAS, która jest zrozumiała dla większości pacjentów, ma odpowiednią czułość i jest wiarygodna/powtarzalna [38-40, 44, 45]. Innym ograniczeniem może być zażycie środka przeciwbólowego, wpływające na odczucie bólu [20, 34, 46, 47]. Dlatego rejestrowaliśmy nasilenie bólu również przed zastosowaniem środka przeciwbólowego. Kolejne ograniczenie to brak zaślepienia. Jednakże pacjenci nie zdawali sobie sprawy z potencjalnego wpływu lasera na nasilenie krwawienia i bólu. Toteż mało prawdopodobne było, by na ich odpowiedzi wpłynęła znajomość przydziału do określonej grupy. Co więcej, przy takim projekcie badania wydawało się niepodobieństwem zaślepienie przydziału zarówno przed operatorem, jak i przed pacjentem. Możliwość uogólnienia wniosków może być zredukowana z powodu jednorodności próby, którą stanowili wyłącznie pacjenci po leczeniu stałym aparatem ortodontycznym, wymagający gingiwektomii jedynie ze względów estetycznych, co nie jest typowe w rutynowej praktyce ortodontycznej. Jednakże ta jednorodność była niezbędna, by zapewnić odpowiednią wewnętrzną wiarygodność.

Ponadto wyniki uzyskane przy użyciu tego lasera nie muszą uogólniać się na inne rodzaje laserów czy inne długości fali. Można się spodziewać, że wieloośrodkowe badania z zabiegami przeprowadzanymi przez wielu operatorów o różnym doświadczeniu mogą ułatwić uogólnienie. Przy prowadzeniu tych badań korzystne może być zastosowanie schematu „split-mouth”.

Wniosek

Uwzględniając ograniczenia opisywanego badania, wydaje się, że wykorzystanie lasera diodowego 940 nm przy gingiwektomii w regionie siekaczy i kłów szczęki, wykonywanej w ramach kosmetycznej korekty uśmiechu, może prowadzić do zmniejszenia bólu i krwawienia po zabiegu w porównaniu z tradycyjną metodą z użyciem skalpela. Zabieg laserowy może również zmniejszać potrzebę założenia szwów i zapotrzebowanie pacjentów na środki przeciwbólowe.

Konflikt interesów

Autorzy oświadczają, że nie zachodzi żaden konflikt interesów.

Wkład autorów

F.S. i M.K. obmyślili i zaprojektowali badanie oraz wybrali pacjentów. F.S. przeprowadził leczenie ortodontyczne. V.R. uczestniczył w analizie danych, N.C. przyczynił się do powstania projektu badania. M.K. wykonywał zabiegi gingiwektomii. Wszyscy autorzy brali udział w interpretacji wyników i pisaniu pracy, a następnie przeczytali i zatwierdzili wersję ostateczną.

Tłumaczenie

lek. med. Dorota Tukaj
„Progress in Orthodontics” 2014, 15:66

Piśmiennictwo:

1. Kau C.H., Kantarci A. i wsp.: Photobiomodulation accelerates orthodontic alignment in the early phase of treatment. „Prog Orthod.” 2013; 14:30.

2. Mampieri G., Giancotti A.: Invisalign technique in the treatment of adults with pre-restorative concerns. „Prog Orthod.” 2013; 14:40.

3. Sarver D.M.: Principles of cosmetic dentistry in orthodontics: Part 1. Shape and proportionality of anterior teeth. „Am J Orthod Dentofacial Orthop.” 2004; 126:749-753.

4. Khosravanifard B., Rakhshan V., Raeesi E.: Factors influencing attractiveness of soft tissue profile. „Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol.” 2013; 115:29-37.

5. Rosa M., Olimpo A., Fastuca R., Caprioglio A.: Perceptions of dental professionals and laypeople to altered dental esthetics in cases with congenitally missing maxillary lateral incisors. „Prog Orthod.” 2013; 14:34.

6. Sarver D.M., Yanosky M.: Principles of cosmetic dentistry in orthodontics: Part 3. Laser treatments for tooth eruption and soft tissue problems. „Am J Orthod Dentofacial Orthop.” 2005; 127:262-264.

7. Sarver D.M.: Use of the 810 nm diode laser: soft tissue management and orthodontic applications of innovative technology. „Pract Proced Aesthet Dent.” 2006; 18:suppl 7-suppl 13.

8. Camargo P.M., Melnick P.R., Camargo L.M.: Clinical crown lengthening in the esthetic zone. „J Calif Dent Assoc.” 2007; 35:487-498.

9. Lombardo L., Ortan Y.O., Gorgun O. i wsp.: Changes in the oral environment after placement of lingual and labial orthodontic appliances. „Prog Orthod.” 2013; 14:28.

10. Rakhshan H., Rakhshan V.: Effects of the initial stage of active fixed orthodontic treatment and sex on dental plaque accumulation: a preliminary prospective cohort study. „Saudi Journal for Dental Research”. 2014; DOI: 10.1016/j.sjdr.2014.09.001 [ePub ahead of print].

11. Johal A., Katsaros C., Kiliaridis S. i wsp.: State of the science on controversial topics: orthodontic therapy and gingival recession (a report of the Angle Society of Europe 2013 meeting). „Prog Orthod.” 2013; 14:16.

12. Foley T.F., Sandhu H.S., Athanasopoulos C.: Esthetic periodontal considerations in orthodontic treatment – the management of excessive gingival display. „J Can Dent Assoc.” 2003; 69:368-372.

13. Parker S.: Low-level laser use in dentistry. „Br Dent J.” 2007; 202:131-138.

14. Seymour R.A., Walton J.G.: Pain control after third molar surgery. „Int J Oral Surg.” 1984; 13:457-485.

15. de Santana-Santos T., De Souza-Santos A.A., Martins-Filho P.R.
i wsp.: Prediction of postoperative facial swelling, pain and trismus following third molar surgery based on preoperative variables. „Med Oral Patol Oral Cir Bucal.” 2013; 18:e65-e70.

16. Slade G.D., Foy S.P., Shugars D.A. i wsp.: The impact of third molar symptoms, pain, and swelling on oral health-related quality of life. „J Oral Maxillofac Surg.” 2004; 62:1118-1124.

17. Bienstock D.A., Dodson T.B., Perrott D.H., Chuang S.K.: Prognostic factors affecting the duration of disability after third molar removal. „J Oral Maxillofac Surg.” 2011; 69:1272-1277.

18. Capuzzi P., Montebugnoli L., Vaccaro M.A.: Extraction of impacted third molars. A longitudinal prospective study on factors that affect postoperative recovery. „Oral Surg Oral Med Oral Pathol.” 1994; 77:341-343.

19. Lago-Mendez L., Diniz-Freitas M., Senra-Rivera C. i wsp.: Relationships between surgical difficulty and postoperative pain in lower third molar extractions. „J Oral Maxillofac Surg.” 2007; 65:979-983.

20. Haraji A., Rakhshan V.: Chlorhexidine gel and less difficult surgeries might reduce post-operative pain, controlling for dry socket, infection and analgesic consumption: a split-mouth controlled randomised clinical trial. „J Oral Rehabil.” 2014; DOI: 10.1111/joor.12230 [ePub ahead of print].

21. Nimeri G., Kau C.H., Abou-Kheir N.S., Corona R.: Acceleration of tooth movement during orthodontic treatment – a frontier in orthodontics. „Prog Orthod.” 2013; 14:42.

22. Ozcelik O., Cenk Haytac M., Kunin A., Seydaoglu G.: Improved wound healing by low-level laser irradiation after gingivectomy operations: a controlled clinical pilot study. „J Clin Periodontol.” 2008; 35:250-254.

23. Newman M.G., Takei H.H., Klokkevold P.R., Carranza F.A.: Carranza’s clinical periodontology. 0 W.B. Saunders, Philadelphia 2006.

24. Vescovi P., Corcione L., Meleti M. i wsp.: Nd:YAG laser versus traditional scalpel. A preliminary histological analysis of specimens from the human oral mucosa „Lasers Med Sci.” 2010; 25:685-691.

25. Fornaini C., Rocca J.P., Bertrand M.F. i wsp.: Nd:YAG and diode laser in the surgical management of soft tissues related to orthodontic treatment. „Photomed Laser Surg.” 2007; 25:381-392.

26. Matthews D.C.: Seeing the light – the truth about soft tissue lasers and nonsurgical periodontal therapy. „J Can Dent Assoc.” 2010; 76:a30.

27. Ize-Iyamu I.N., Saheeb B.D., Edetanlen B.E.: Comparing the 810 nm diode laser with conventional surgery in orthodontic soft tissue procedures. „Ghana Med J.” 2013; 47:107-111.

28. Miyasaki M.: Shedding light on the soft tissue laser. „Signature”. 2004; 11:11-13.

29. Pirnat S.: Versatility of an 810 nm diode laser in dentistry: an overview. „J Laser Health Acad.” 2007; 4:1-9.

30. Yague-Garcia J., Espana-Tost A.J., Berini-Aytes L., Gay-Escoda C.: Treatment of oral mucocele-scalpel versus CO2 laser. „Med Oral Patol Oral Cir Bucal.” 2009; 14:e469-e474.

31. English J.D., Peltomaki T., Pham-Litschel K.: Soft-tissue diode laser surgery in orthodontics. „Mosby’s orthodontic review: Elsevier Health Sciences”, St. Louis, Missouri; 2009.

32. Kravitz N.D., Kusnoto B.: Soft-tissue lasers in orthodontics: an overview. „Am J Orthod Dentofacial Orthop.” 2008; 133:S110-S114.

33. Webert K., Cook R.J., Sigouin C.S. i wsp.: The risk of bleeding in thrombocytopenic patients with acute myeloid leukemia. „Haematologica”. 2006; 91:1530-1537.

34. Haraji A., Rakhshan V., Khamverdi N., Alishahi H.K.:
Effects of intra-alveolar placement of 0.2% chlorhexidine bioadhesive gel on dry socket incidence and postsurgical pain: a double-blind split-mouth randomized controlled clinical trial. „J Orofac Pain.” 2013; 27:256-262.

35. Stubinger S., Saldamli B., Jurgens P. i wsp.: Soft tissue surgery with the diode laser – theoretical and clinical aspects. „Schweiz Monatsschr Zahnmed.” 2006; 116:812-820.

36. D’Arcangelo C., Di Nardo Di Maio F., Prosperi G.D. i wsp.: A preliminary study of healing of diode laser versus scalpel incisions in rat oral tissue: a comparison of clinical, histological, and immunohistochemical results. „Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod.” 2007; 103:764-773.

37. Kafas P., Stavrianos C., Jerjes W. i wsp.: Upper-lip laser frenectomy without infiltrated anaesthesia in a paediatric patient: a case report. „Cases J.” 2009; 2:7138.

38. Erdinc A.M., Dincer B.: Perception of pain during orthodontic treatment with fixed appliances. „Eur J Orthod.” 2004; 26:79-85.

39. Xiaoting L., Yin T., Yangxi C.: Interventions for pain during fixed orthodontic appliance therapy. A systematic review. „Angle Orthod.” 2010; 80:925-932.

40. Bergius M., Kiliaridis S., Berggren U.: Pain in orthodontics. A review and discussion of the literature. „J Orofac Orthop.” 2000; 61:125-137.

41. Krishnan V.: Orthodontic pain: from causes to management – a review. „Eur J Orthod.” 2007; 29:170-179.

42. Krukemeyer A.M., Arruda A.O., Inglehart M.R.: Pain and orthodontic treatment. „Angle Orthod.” 2009; 79:1175-1181.

43. Bergius M., Berggren U., Kiliaridis S.: Experience of pain during an orthodontic procedure. „Eur J Oral Sci.” 2002; 110:92-98.

44. Rakhshan H., Rakhshan V.: Pain and discomfort perceived during initial stage of active fixed orthodontic treatment. „Saudi Dental Journal” 2015.

45. Scott P., Sherriff M., Dibiase A.T., Cobourne M.T.: Perception of discomfort during initial orthodontic tooth alignment using a self-ligating or conventional bracket system: a randomized clinical trial. „Eur J Orthod.” 2008; 30:227-232.

46. Caso A., Hung L.-K., Beirne O.R.: Prevention of alveolar osteitis with chlorhexidine: a meta-analytic review. „Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod.” 2005; 99:155-159.

47. Grossi G.B., Maiorana C., Garramone R.A. i wsp.: Assessing postoperative discomfort after third molar surgery: a prospective study. „J Oral Maxillofac Surg.” 2007; 65:901-917.

Autorzy:
Farhad Sobouti
Klinika Ortodoncji, Wydział Stomatologii, Uniwersytet Medyczny Mazandaran w Sari (Iran)
Vahid Rakhshan
Irański Bank Tkanek i Centrum Badawcze, Teherański Uniwersytet Medyczny w Teheranie (Iran)
Katedra Anatomii i Histologii Stomatologicznej, Wydział Stomatologii, Dental Branch, Islamski Uniwersytet Azad w Teheranie (Iran)
Nasim Chiniforush
Centrum Badawcze Technik Laserowych w Stomatologii, Instytut Badań Stomatologicznych,
Teherański Uniwersytet Medyczny w Teheranie (Iran)
Maziar Khatami
Klinika Periodontologii, Wydział Stomatologii, Uniwersytet Medyczny Mazandaran w Sari (Iran)

Słowa kluczowe:
kosmetyczna korekta uśmiechu, gingiwektomia, laser diodowy, ortodoncja, periodontologia.

Streszczenie:
Lasery diodowe stają się popularne w terapii problemów z dziąsłami po leczeniu ortodontycznym. Pomimo ich zalet i implikacji klinicznych dotychczas jedynie w kilku kontrowersyjnych pracach oceniano ból i krwawienie po zabiegu z użyciem takiego lasera. (…) Laser diodowy 940 nm zapowiada się obiecująco, jeśli chodzi o zmniejszenie krwawień i bólu po zabiegu u pacjentów potrzebujących kosmetycznej korekty uśmiechu.

Fotografie:

dollarphotoclub.com