Ksylitol – zastosowanie i korzyści dla zdrowia jamy ustnej

Ksylitol – fakty:

•    jest zastępcą cukru, ma właściwości lecznicze;
•    spożycie odpowiedniej ilości ksylitolu w ciągu dnia powoduje redukcję próchnicy i remineralizację szkliwa;
•    ksylitol może być dostarczany do organizmu poprzez gumy do żucia, drażetki do ssania, pastę do zębów, chusteczki czyszczące zęby;
•    stosowany przez matki ma dobry wpływ na zęby ich dzieci.

Ksylitol naturalnie występujący cukier

Ksylitol jest naturalnie występującym cukrem, który został odkryty w 1890 roku przez niemieckiego noblistę, chemika, profesora Emila Fischera i doktora Gabriela Bertranda.

Pod względem chemicznym jest alkoholem cukrowym. Uzyskuje się go najczęściej z drewna brzozy. Jest też spotykany w wielu warzywach i owocach, w soku z brzozy, w borówkach, jagodach, kolbach kukurydzy, pieczarkach, zbożach, truskawkach, szpinaku i sałacie.

W 1962 odkryto, że cukier ten jest naturalnie wytwarzany przez organizm ludzki. Ksylitol jest słodki i zawiera mniej kalorii niż inne cukry (2 razy mniej niż cukier stosowany masowo), a ponadto nie jest kriogenny.

Różni się od innych cukrów tym, że w swojej budowie zawiera tylko 5 atomów węgla (a nie 6,
jak pozostałe cukry – glukoza, fruktoza, sacharoza). W efekcie daje odczyn zasadowy, a nie kwasowy (co prowadzi do zmian w szkliwie – demineralizuje je i osłabia).

Ksylitol należy wprowadzać do diety powoli i stopniowo, maksymalnie można zjeść 10 łyżeczek dziennie. Spożycie nadmiernej ilości może wywołać efekt przeczyszczający.

Ksylitol wartość odżywcza w 100 g:

Wartość energetyczna – 1004 kJ/240 kcal
Węglowodany (głównie wielowodorotlenowe) – 99,5 g.

Ksylitol, a próchnica – badania

W 1970 fińscy badacze zaczęli badać ksylitol pod kątem spadku zachorowalności na próchnicę. Po jego stosowaniu zauważono spadek liczby jej przypadków o 85%. Najnowsze badania nad ksylitolem wykazują, iż jest on nie tylko cukrem, który zapobiega próchnicy czy wręcz redukuje jej poziom, ale także regeneruje powstałe uszkodzenia szkliwa.

Noworodki rodzą się z jamą ustną wolną od bakterii, ale ta ulega kolonizacji już w pierwszym roku życia. Głównym źródłem kolonizacji jest jama ustna rodziców lub opiekunów, innych dzieci, a także zwierzęta domowe.
Fińskie badania kliniczne porównały 3 grupy młodych matek z wysokim poziomem Streptococcus mutans w jamie ustnej, które były leczone za pomocą fluoru, chlorheksydyny i gumy z ksylitolem. Badania zaczęto, gdy dzieci tych matek miały 3 miesiące i kontynuowano do 2 roku ich życia. Dzieci tych matek, które stosowały gumy z ksylitolem, wykazały niższy poziom Streptococcus mutans i o 70% niższy wskaźnik próchnicy. Badania te pokazują, jak można zapobiec wczesnej próchnicy u dzieci, jeszcze zanim wyrznięte zostaną wszystkie zęby mleczne.

W 2006 American Academy of Paediatric Dentistry ogłosiła stosowanie ksylitolu częścią programu prewencyjnego dotyczącego próchnicy.

Aktualnie na rynku dostępnych jest wiele produktów opartych na ksylitolu – pasty do zębów zawierające 10 procent ksylitolu czy chusteczki do czyszczenia wałów dziąsłowych dla niemowląt.

Zalety ksylitolu

Regularne żucie gumy z ksylitolem oczyszcza jamę ustną i zapobiega odkładaniu płytki nazębnej. Jest to szczególnie polecane matkom małych dzieci, gdyż w istotny sposób zmniejsza przenoszenie bakterii Streptococcus mutans. W ten sposób ryzyko próchnicy zębów u dzieci spada. Ksylitol zapobiega również rozwojowi najbardziej popularnej bakterii Streptococcus pneumoniae, wywołującej zapalenie ucha.

Ksylitol zapobiega również chorobom powodowanym przez Helicobacter pylori – wrzodom trawiennym i zapaleniom. Pacjentom cierpiącym na suchość jamy ustnej zaleca się stosowanie pastylek z ksylitolem do ssania. Przy zmniejszaniu wydzielania śliny wzrasta bowiem liczba bakterii próchnicotwórczych, tym samym wzrasta wielokrotnie ryzyko próchnicy. Ksylitol jest bezpiecznym i naturalnym środkiem zwiększającym wydzielanie śliny, wzmacnia również jej czynniki ochronne, np. lizozym.

Ksylitol ogranicza też rozwój pleśni i drożdżaków, w tym Candida albicans, odpowiedzialnych za drożdżyce jamy ustnej i przewodu pokarmowego.

Jego zaletą jest wzmacnianie zębów i kości poprzez powodowanie zwiększonego wchłaniania wapnia w jelitach (zwykły cukier pozbawia organizm wapnia, potasu, magnezu i witamin z grupy B).

Ksylitol w gumach do żucia:

•    redukuje akumulację płytki nazębnej;
•    regularne żucie gumy z ksylitolem zmniejsza ilość Streptococcus mutans w jamie ustnej;
•    powoduje zmiany remineralizacyjne w szkliwie;
•    wstrzymuje proliferację bakterii płytki.

Piśmiennictwo:

1.     Burt B.A.: The use of sorbitol and xylitol sweetended chewing gum in caries control, „J Am Dent. Ass.” 137, 2006.
2.     Jańczuk Z. (red.): Stomatologia zachowawcza. Zarys kliniczny, PZWL, 2002.
3.     Ly Kiet A., Milgrom P., Rothen M.: Xylitol, sweeteners and dental caries, „Pediatric Dentistry” 28 154-63, 2006.
4.     Schein A., Makinen K.K., Ylitalo K.: 1975 Turku sugar studies. Final report on the effect of sucrose, fructose and xylitol diets on caries inciedence in man, „Acta Odontol Scand” 344, 176-216.
5.     Kozłowska A., Ziółkowska A.: Ksylitol i sorbitol w prewencji próchnicy – stan wiedzy w 2013 roku. „Magazyn Stomatologiczny”
6.     Biernat A.: Dieta, która żywi i leczy, 2007.

Autor:

lek. stom. Elżbieta Grzesiak

Streszczenie:
Ksylitol jest cukrem, który ma właściwości terapeutyczne, a jego optymalna konsumpcja pomaga redukować próchnicę. Badania kliniczne dowodzą, że regularne stosowanie przez matki karmiące gumy do żucia z ksylitolem zmniejsza przenoszenie z matki na dziecko bakterii Streptococcus mutans.