Laser w ręku higienistki nowym standardem leczenia

Laseroterapia w stomatologii

Laseroterapia to jedno z większych osiągnięć współczesnej stomatologii. Zastosowanie kliniczne laserów jako urządzeń najmniej inwazyjnych jest coraz częstsze w procedurach leczniczych. Obecnie coraz szerszy zakres zastosowań mają lasery niskoenergetyczne. Docenione przez lekarzy, mają szansę zaistnieć w gabinetach higieny.

Leczenie nadwrażliwości zębiny

Jedną z dostępnych możliwości wykorzystania lasera diodowego przez higienistkę jest leczenie nadwrażliwości zębiny. Częstotliwość występowania tego problemu w populacji osób dorosłych wynosi od 8% do 57% [1].

Zwykle objawia się ona krótkotrwałym, niewspółmiernym do przyczyny bólem, który mija samoistnie po ustąpieniu bodźca. Nadwrażliwość zębów może powstać w wyniku utraty szkliwa lub cementu korzeniowego jako następstwo abrazji, erozji, abfrakcji lub w przypadku uszkodzenia wypełnienia i przecieku brzeżnego, a także po zabiegu wybielania zębów [2]. Każdy patologiczny proces prowadzący do obnażenia zębiny przyszyjkowej i otwarcia kanalików teoretycznie prowadzi do powstania zwiększonej wrażliwości, co świadczy o jej wieloczynnikowej etiologii.

Fot. 1a, b. Wygląd monitora.

Fot. 2. Aktywacja fotouczulacza światłem lasera, długość fali 635 nm, z użyciem błękitu toluidyny (TB) z zastosowaniem końcówki zielonej do terapii naddziąslowej.

Leczenie zwiększonej wrażliwości zęba

Leczenie zwiększonej wrażliwości zęba jest możliwe poprzez naświetlanie okolicy szyjki światłem lasera diodowego. Obniża to wrażliwość na bodźce i ogranicza szybkość ich przewodzenia w kanalikach zębiny [3]. Lasery mają za zadanie stymulację powstawania zębiny trzeciorzędowej. Znane są też metody łączenia tej techniki ze stosowaniem związków fluoru.

Do oceny nadmiernej wrażliwości i wyników jej leczenia zaleca się stosowanie skal: VAS (Visual Analogue Scale), VRS (Verbal Rating Scale), VDS (Verbal Descriptor Scale) [4] czy NRS (Numeric Rating Scale). Badania pokazują, że naświetlanie laserem to dobra alternatywa dla środków chemicznych. Ze względu na szybie działanie, krótki czas aplikacji i łatwość w obsłudze zaleca się stosowanie techniki laserowej przed i/lub bezpośrednio po skalingu w gabinecie higieny.

W prezentowanym przykładzie pokazano leczenie nadwrażliwości z zastosowaniem lasera o długości fali 635 nm, mocy 60 mW/aplikator, o średnicy 8 mm (fot. 1b) lub 14 mm (fot. 1a), czas zabiegu 34 s/ząb; 4,0 J/cm²/ząb. Przyłożenie aplikatora szklanego jest prostopadłe do szyjki zęba.

Higienistka może wykorzystać laser także do leczenia zmian zapalnych poprzez antybakteryjne wykorzystanie terapii fotodynamicznej (Photodynamic Therapy, PDT). Wykorzystuje ona zjawisko uczulenia chorobowo zmienionych tkanek na działanie światła lasera w wyniku zastosowania fotouczulaczy. Barwniki (błękit metylenu, błękit toluidyny, zieleń indocyjaniny) kumulują się w docelowych komórkach szybciej i intensywniej niż w otaczających tkankach oraz łatwiej ulegają aktywacji pod wpływem światła o odpowiedniej długości fali. Kooperacja fotouczulacza nagromadzonego w komórkach ze światłem określonej długości fali powoduje aktywację procesów fotobiochemicznych, które są cytotoksyczne dla bakterii [5]. Praktyczne zastosowanie polega na zaaplikowaniu fotouczulacza (w przykładzie poniżej, fot. 2 i 3), odczekaniu minuty i naświetleniu tkanki odpowiednią długością fali z intensywnością określoną na 60 s/cm². Cząsteczki barwnika przytwierdzają się do błony bakteryjnej i w wyniku reakcji z tlenem z otoczenia dochodzi do wytworzenia aktywnych rodników tlenowych. Proces wzbudzania cząstek barwnika i następowego wytwarzania aktywnego tlenu zachodzi tak długo, jak długo dostarczana jest energia w postaci światła lasera.

Korzyści z dodatkowego wykorzystania fotoaktywnej dezynfekcji po skalingu wykazali Andersen i Braun [6], stosując systemy Periowave i Helbo. Uzyskali oni znaczące zmniejszenie głębokości kieszonek przyzębnych, krwawienia przy zgłębnikowaniu oraz kliniczny przyrost przyczepu łącznotkankowego (CAL). Lulic i wsp. wykazali skuteczność pięciokrotnego powtórzenia zabiegu w ciągu 2 tygodni (w pierwszym, drugim i trzecim dniu oraz po tygodniu i czternastu dniach) podczas leczenia przewlekłych kieszeni przyzębnych w grupie badanej (skaling ręczny i fotodezynfekcja z użyciem błękitu toluidyny). Uzyskano statystycznie istotne zmniejszenie głębokości kieszeni i obniżenie wskaźnika krwawienia przy zgłębnikowaniu oraz większy przyrost klinicznego poziomu przyczepu łącznotkankowego niż w grupie kontrolnej (wyłącznie skaling ręczny). Różnica utrzymywała się do 6 miesięcy po zabiegu [7].

Kolejną formą światłolecznictwa laserowego, możliwą do zastosowania w gabinecie higieny, jest biostymulacja. Skutek biostymulacji, występujący w komórkach i tkankach, to efekt wtórny. Po zaabsorbowaniu padającej wiązki światła monochromatycznego emitowanego przez laser na poziomie komórkowym dochodzi do pierwotnych reakcji biochemicznych, bioelektrycznych i bioenergetycznych. Takie reakcje zachodzą w naświetlanej tkance i stanowią punkt wyjścia dla wtórnych efektów, które pojawiają się w tkankach sąsiadujących.

Podczas stosowania lasera biostymulacyjnego konieczne jest wzięcie pod uwagę prawa Arndta-Schultza, które odnosząc się do wielkości dawki energii, mówi, że:

• słabe bodźce pobudzają aktywność fizjologiczną,

• umiarkowane bodźce sprzyjają aktywności fizjologicznej,

• bardzo silne bodźce hamują aktywność fizjologiczną.

Jest to o tyle istotne, że według tej zasady należy aplikować jednorazowo dawkę od 0,1 J, nie przekraczając 12 J/cm² [8]. Stosując odpowiednio dobrane dawki podczas biostymulacji, osiąga się maksymalny stopień skuteczności (MMS).

Aby uzyskać MMS, należy zapewnić maksymalny kontakt końcówki aplikatora z tkanką, powierzchnia naświetlanej tkanki powinna być wilgotna, a kąt padania promienia w stosunku do tkanki powinien wynosić 90 stopni (unika się w ten sposób odbicia promieniowania i strat energetycznych).

Podsumowując, zastosowanie lasera niskiej mocy w leczeniu wspomagającym w gabinecie higieny jest znaczące i pozytywnie odbierane przez pacjentów. Lasery diodowe, tak zwane półprzewodniki, mają szerokie grono miłośników i pasjonatów skutecznego, a zarazem bezpiecznego leczenia, kojarzonego z wysokim komfortem i innowacyjnością.

Lasery zrewolucjonizowały sposób leczenia i zmieniły standardy postępowania po zabiegach chirurgicznych, implantologicznych, periodontologicznych, a także higienizacyjnych.

Niewiele jest przeciwwskazań do zastosowania laseroterapii, często są to te same jak w przypadku zastosowania farmakoterapii, dlatego laser jest tak bezpieczny w użyciu. Podczas leczenia należy pamiętać o stosowaniu podstawowych zasad bezpiecznej pracy.

Określana w języku angielskim jako „low lever therapy” (LLT), jest formą skutecznego i bezpiecznego światłolecznictwa. Obecnie trudno wyobrazić sobie nowoczesny gabinet stomatologiczny bez gabinetu higieny, a ten bez najnowszych osiągnięć techniki. Dobrze zaplanowany i urządzony gabinet higieny ma szansę wspomóc praktykę dentystyczną w podwyższeniu poziomu satysfakcji z jakości leczenia pacjenta, związanego nie tylko z zaopiekowaniem się nim, ale również z profesjonalną terapią na najwyższym światowym poziomie [9]. Dziś laser diodowy w rękach higienistki nie dziwi i powinien obok skalera oraz przyborów do polerowania stanowić główne wyposażenie gabinetu.

Fot. 3. Aktywacja fotouczulacza światłem lasera, długość fali 635 nm, z użyciem błękitu toluidyny (TB) z zastosowaniem końcówki perio do terapii poddziąsłowej.

Fot. 4. Biostymulacja laserowa, długość fali 635 nm, procedura gojenia pozabiegowego: a) stan wyjściowy, recesje mnogie klasy III; b) biostymulacja bezpośrednio po zabiegu; c) stan po 3 dniach; d) usunięcie szwów 

po 2 tygodniach; e) stan po 2,5 miesiącu;f) stabilny stan po 6 miesiącach.

Piśmiennictwo:

1. Jedynak B., Jedynak R.: Ocena skuteczności laseroterapii w leczeniu nadwrażliwości zębiny u pacjentów leczonych protetycznie. „Protet. Stomatol.” 2014, 3: 204-15.

2. Lipkiewicz M., Wilczyński Ł., Samulak-Zielińska R., Dembowska E.: Zastosowanie biostymulacji laserem diodowym 635nm w leczeniu nadwrażliwości zębów. „Laser” 2014, 1, 6-10.

3. Chomyszyn-Gajewska M.: Zwiększona wrażliwość zębiny – współczesne poglądy na temat zapobiegania i leczenia. „Dent. Med. Probl.” 2009, 46, 1:110-17.

4. Ricarte J.M., Matoses V.F., Llacer V.J.F., Moreno B.M.: Dentinal sensitivity: Concept and methodology for its objective evaluation. „Med. Oral. Patol. Oral. Cir. Bucal.” 2008,13,201-6.

5. Szulc M., Ziętek M.: Zastosowanie terapii fotodynamicznej w chorobách przyzębia- na podstawie piśmiennictwa. „Czas. Stomatol.” 2007, LX, 8:527-35.

6. Samulak-Zielińska R., Dembowska E.: Zastosowanie terapii fotodynamicznej w leczeniu zapaleń przyzębia – przegląd piśmiennictwa. „Dent. Med. Probl.” 2010, 47, 2: 221-9.

7. Lulic M., Leiggener G.I., Salvi G.E. et al.: One-year outcomes of repeated adjunctive photodynamic therapy during periodontal maintenance: a proof-of-principle randomized-controlled clinical trial. „J. Clin. Periodontol.” 2009, 36, 661-6.

8. Bladowski M.: Wprowadzenie do terapii laserowej niskiej mocy w stomatologii ogólnej. „Przegląd Stomat Wieku Rozwojowego” 1994, 16:6-7.

9. Grzech-Leśniak K.: Jak stworzyć wyróżniający się gabinet higieny? Co może więcej higienistka? Laseroterapia w gabinecie higieny. „Asyst Hig. Stom.” 2014, 9, 4(36):210-17.

Autorzy:

dr n. med. Kinga Grzech-Leśniak
dypl. hig. stom. Danuta Rozmarynowska
Polskie Towarzystwo Stomatologii Laserowej

Streszczenie: Zastosowanie laserów diodowych w stomatologii jest doceniane przez lekarzy, higienistki i pacjentów. Współcześnie przy rosnącym tempie życia lasery pozwalają zaoszczędzić czas i szybko wrócić do normalnego funkcjonowania po zabiegach chirurgicznych i implantologicznych. Laser diodowy jest nowym urządzeniem w rękach higienistki stomatologicznej, które pozwala lepiej opiekować się pacjentem z nadwrażliwością zębów, a także wspomóc leczenie zmian zapalnych jamy ustnej.