Leczenie ortodontyczne i tkanki przyzębia

Problemy periodontologiczne rzadko wymagają uwagi, jeśli pacjentem jest małe dziecko bądź nastolatek. Choroby te nie występują w młodym wieku, gdyż wówczas odporność tkanek jest duża. Analizowanie stanu przyzębia staje się ważniejsze, gdy pacjentem jest osoba dorosła, bez względu na to, czy przyczyną zgłoszenia się był stan przyzębia. Wynika to ze zmian zachodzących (z wiekiem) w tkankach, w których zmniejszona jest aktywność komórek takich jak fibroblasty, osteoblasty, osłabiona odnowa kolagenu, zwężona szpara ozębnej, gęściej utkana blaszka zbita kości.

Należy mieć na uwadze, iż przeprowadzona korekta ustawienia zębów z niewyleczonym przyzębiem niesie ryzyko destrukcji aparatu zawieszeniowego zębów i ich utratę. Zatem, gdy utrata podparcia kostnego wynosi 50% lub więcej, leczenie ortodontyczne może być powodem utraty przyczepu i resorpcji. Zupełnie bezpieczne leczenie możliwe jest wtedy, gdy aktywny stan zapalny nie występuje.

Choroba przyzębia to nie  proces ciągły, w jej przypadku ważne jest rozpoznanie pacjentów wysokiego ryzyka. Istotny jest fakt, iż szczyt występowania problemów periodontologicznych przypada na trzecią dekadę życia. Wskaźnik aktywnej i prawdopodobnie postępującej choroby przyzębia stanowi występowanie krwawienia podczas zgłębnikowania. Warto zatem przed przystąpieniem do leczenia ortodontycznego, szczególnie dojrzałego pacjenta, przeprowadzić dokładną diagnostykę oraz  leczenie przyczynowe. U pacjentów dorosłych ewentualne występowanie choroby przyzębia może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną nieprawidłowości zębowych.

Diagnostyka problemów periodontologicznych

U pacjentów perio-orto występować mogą inne warunki anatomiczne niż u zdrowych osób: niedobór miejsca, rotacje zębów, defekty śluzówkowo-dziąsłowe, mezjalne nachylenie zębów bocznych, ekstruzja i wachlarzowate ustawienie zębów siecznych.

Zmiany w tkankach przyzębia są uzależnione od czasu trwania wady i stopnia jej nasilenia, poziomu higieny jamy ustnej, indywidualnej odporności tkanek przyzębia i adaptacji nerwowo-mięśniowej. Są one także następstwem przeciążenia w zgryzie (a uraz zgryzowy jest związany z niekorzystnym rozkładem sił w trakcie żucia i zwieraniem łuków zębowych). Sam uraz zgryzowy to nie tylko nadmierne obciążenie, lecz również niedoczynność pewnej grupy zębów w przypadku np. zgryzów otwartych.

Warto, by przed leczeniem ortodontycznym periodontolog określił stopień nasilenia, charakter choroby przyzębia i przeprowadził likwidację stanu zapalnego tak, by ortodontyczne przesunięcia zachodziły w zdrowych tkankach.

Ważne są również instruktaż higieny jamy ustnej oraz regularna kontrola podczas całego procesu leczenia (powtarzana co 3-6 miesięcy).

Leczenie periodontologiczne

Na leczenie miejscowe składają się: prowadzenie kontroli płytki nazębnej, wykonanie zabiegu kiretażu i polerowanie powierzchni korzeni. Podczas leczenia ortodontycznego zachowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej jest utrudnione, warto więc zalecać stosowanie szczoteczek elektrycznych, irygatorów wodnych i szczoteczek międzyzębowych.

Zabieg kiretażu natomiast powinien być wykonywany zawsze przed wykonaniem jakiegokolwiek ruchu zęba, a zwłaszcza wtedy, gdy głębokość kieszonek jest większa niż 5 mm. Kiretaż pozwala uzyskać oczyszczoną gładką powierzchnię korzenia. Zabieg ten u pacjenta leczonego ortodontycznie wykonywany jest po dezaktywacji aparatu na ten czas, jak i na okres kilku tygodni po nim.

Opisane zabiegi, a także analiza rentgenogramów, pozwalają ocenić zmiany i zasięg zatarcia szpary ozębnej, zmiany w zakresie cementu korzeniowego, rozrzedzenia struktury kostnej przegrody międzyzębodołowej, resorpcji blaszki zbitej zębodołu.

Po uregulowaniu zgryzu u pacjentów uzyskuje się poprawę stanu przyzębia brzeżnego oraz utkania struktury kostnej. U pacjentów z niewielką ilością dziąsła związanego warto rozważyć wykonanie przeszczepu, by w przyszłości uniknąć recesji.

Recesji łatwiej zapobiegać niż ją leczyć, wiadomo też, iż jej przyczynami są nieprawidłowe szczotkowanie, zapalenie wywołane obecnością płytki nazębnej oraz rozciągniecie dziąsła pod wpływem dowargowego ruchu zęba. Przed przystąpieniem do leczenia warto mieć na uwadze fakt, że pacjenci z wydatną bródką i zębami nachylonymi dojęzykowo znajdują się w grupie ryzyka recesji z powodu występowania cienkiego dziąsła. Dodatkowo każde leczenie pacjentów dorosłych, zwłaszcza aparatami stałymi, może prowadzić do uszkodzenia przyzębia.

Masztalerz podkreśla niekorzystny wpływ aparatów stałych na przyzębie, które przy użyciu zbyt dużych sił prowadzą do resorpcji korzeni i resorpcji podminowującej. Zatem początkowa faza leczenia ortodontycznego (4- 6 tygodni) powinna być przeprowadzona z zastosowaniem bardzo małych sił.

Aparaty (głównie stałe) mogą przyczyniać się w sposób pośredni do uszkodzenia tkanek przyzębia przez stwarzanie dodatkowych miejsc retencyjnych dla płytki nazębnej. Elementy stałego aparatu, takie jak zamki, łuki czy pierścienie (które szczególnie mają wpływ na drażnienie dziąsła), utrudniają prawidłowe mycie zębów.

Po zakończonym leczeniu ortodontycznym u pacjentów ze zredukowanym przyzębiem konieczne staje się permanentne zszynowanie, by nie doszło do nawrotu.

Podsumowanie

Kompleksowe leczenie ortodontyczno-periodontologiczne wpływa na poprawę stanu przyzębia, a korekta okluzji sprzyja prawidłowej odbudowie przyczepu łącznotkankowego. To wszystko ma wpływ na poprawę estetyki i komfort pacjenta.

Ważne jest również, by lekarz ortodonta przed przystąpieniem do leczenia uprzedził pacjenta o wszystkich możliwych skutkach i zmianach w narządzie żucia.

Piśmiennictwo:

1. Perzyńska K. i wsp.: Ocena stanu przyzębia i higieny jamy ustnej pacjentów leczonych aparatami stałymi i ruchomymi „Czas. Stom.” 1996 XLIX, 9.

2. Boyd R.L., Leggott P.J., Quinn R.S. et al.: Periodontal implications of orthodontic treatment in adults with reducted or normal periodontal tissues versus those of adolescents. „Am J Orthod Dentofac Orthop”, 1989.

3. Proffit R.W.: Ortodoncja współczesna, Urban and Partner 2010.

4. Czochorowska E.: Leczenie ortodontyczne u pacjentów z chorobami przyzębia, [w:] Górska R. (red.) „Choroby przyzębia”, Warszawa 2001.

5. Bennett C.J., Malaughin P.R.: Stałe aparaty ortodontyczne, Czelej, Lublin 1999.

6. Masztalerz A.: Stałe aparaty ortodontyczne – zalety i wady. „Przegląd Stom. Wieku Rozwojowego” 1993.

7. Zachrisson B.U.: Tooth movements in the periodontally compromised patient, [w:] Lindhe J., Lang N.P., Karring T.
(ed.): „Clinical periodontology and implant dentistry”, 5th ed., Oxford Blackwell Munksgaard, 2008.

8. Karłowska I. (red.): Zarys współczesnej ortodoncji, PZWL 2002.

9. Reszut A. i wsp.: Kompleksowe leczenie pacjentów periodontologiczno-ortodontyczne dorosłych pacjentów z chorobami przyzębia, „Twój Przegląd Stomatologiczny” 2005.

Orthodontic treatment and periodontal tissue

Autor:

lek. stom. Elżbieta Grzesiak

Streszczenie:

Nie ma przeciwwskazań do leczenia ortodontycznego dorosłych pacjentów z chorobą przyzębia, jeśli tylko jest ona pod kontrolą lekarza periodontologa. Każdy dorosły pacjent powinien przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego podlegać weryfikacji stanu przyzębia, gdyż w przypadkach nieleczonego przyzębia zazwyczaj należy spodziewać się postępu choroby.

Summary:

There is no contraindication to orthodontic treatment for adult patients with periodontal disease when they are undercontrol of periodontist. Adult patients before orthodontic treatment should be verifable to periodontal disease, because when its not untreated can suspect progress of periodontal disease.