Dodano: 04.06.2018, Kategorie: Gabinet
Lekarz stomatolog w procesie karnym
Sprawy karne to jedne z najbardziej obciążających psychicznie, a obecnie coraz częstszych wyzwań, przed którymi stają lekarze stomatolodzy. W procesie karnym lekarz może wystąpić w wielu rolach. Może być świadkiem, biegłym sądowym, oskarżonym, a nawet skazanym. Jeżeli dobro lekarza zostało naruszone lub zagrożone przestępstwem, staje się on pokrzywdzonym. Niezależnie od roli procesowej, w której się znajduje, ma on zarówno prawa, jak i obowiązki.
LEKARZ JAKO POKRZYWDZONY
W pewnych sytuacjach podczas udzielania świadczeń lekarz stomatolog może zostać pokrzywdzony przez samego pacjenta lub jego rodzinę. O pokrzywdzeniu decyduje bezpośredniość naruszonego lub zagrożonego przestępstwem dobra prawnego [1]. Dokonując oceny naruszenia lub zagrożenia, sąd nie może poprzestać na subiektywnym odczuciu pokrzywdzonego, musi to być ocena obiektywna [2]. O tym, czyje dobro prawne zostało w konkretnej sytuacji naruszone lub zagrożone przestępstwem, decyduje prawo karne materialne [3]. Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 299 § 1 k.p.k. pokrzywdzony jest stroną postępowania już na etapie postępowania przygotowawczego, czyli prowadzonego lub nadzorowanego przez prokuratora.
W postępowaniu karnym pokrzywdzony lekarz ma zarówno prawa, jak i obowiązki [4]. Przede wszystkim ma prawo do zawiadomienia prokuratora lub policji o przestępstwie ściganym z urzędu, a popełnionym na jego szkodę (art. 304 § 1 k.p.k.). Podstawowym prawem jest możliwość korzystania z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika. Nie można mieć więcej niż trzech pełnomocników jednocześnie. Ponadto pokrzywdzony lekarz może składać wnioski dowodowe, np. dotyczące przesłuchania wskazanego świadka lub zbadania dokumentu. Ważnym uprawnieniem pokrzywdzonego lekarza jest również prawo do wzięcia udziału w przesłuchaniu biegłego oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną opinią. Pokrzywdzony lekarz może uczestniczyć w czynnościach śledztwa lub dochodzenia, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, oraz prawo zwrócenia się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (art. 316 § 3). Ponadto lekarz stomatolog ma prawo dostępu do akt sprawy, do sporządzania odpisów i kopii. Funkcjonuje również prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego w celu pogodzenia się z podejrzanym.
Istotny jest przepis art. 192 § 1 k.p.k., który stanowi, że na pokrzywdzonym ciąży obowiązek poddania się oględzinom i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od jego stanu zdrowia. Odnośnie do innych obowiązków pokrzywdzony lekarz jest obowiązany wskazać adres dla doręczeń lub podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu. W przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres zostanie uznane za skutecznie doręczone.
OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY CZY PRYWATNY?
Wszczęcie postępowania karnego może nastąpić tylko na żądanie uprawnionego oskarżyciela. W sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu uprawnionym oskarżycielem jest oskarżyciel publiczny – tym zaś jest przede wszystkim prokurator. W sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego uprawnionym oskarżycielem jest pokrzywdzony lekarz.
Przepisy kodeksu postępowania karnego pozwalają pokrzywdzonemu lekarzowi działać w roli oskarżyciela posiłkowego w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Działać można zarówno obok, jak i zamiast oskarżyciela publicznego (np. prokuratora). Pokrzywdzony staje się więc oskarżycielem posiłkowym działającym obok prokuratora przez sam fakt złożenia oświadczenia [5], nie musi niczego uzasadniać. Ta czynność procesowa nie wymaga postanowienia sądu [2]. Ważne jest to, że takie oświadczenie pokrzywdzony lekarz może złożyć do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Jednak sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla prawidłowego toku postępowania. Jest to zrozumiałe w sprawach, w których występuje kilkunastu czy kilkudziesięciu pokrzywdzonych, gdy nie jest możliwe wykonywanie praw oskarżycieli posiłkowych przez wszystkich uprawnionych. Postanowienie sądu o niedopuszczeniu do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego jest orzeczeniem niezaskarżalnym [6]. Lekarz, który nie został dopuszczony do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego, może jedynie przedstawić swoje stanowisko na piśmie.
Kodeks postępowania karnego [7] przewiduje również sytuację, gdy pokrzywdzony lekarz od początku działa zamiast prokuratora. Jednak pokrzywdzony może stać się nim dopiero po powtórnej odmowie wszczęcia lub po powtórnym umorzeniu dochodzenia bądź śledztwa przez prokuratora. Dopiero w tej sytuacji uzyskuje możliwość wytoczenia własnego oskarżenia, tj. subsydiarnego (posiłkowego) aktu oskarżenia w sprawie o czyn ścigany z urzędu. Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony w ciągu miesiąca i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego. Termin, o którym mowa, ma charakter prekluzyjny, a zatem nie może on być przywrócony, a jego przekroczenie powoduje bezskuteczność wniesionego przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia. Kwestia konstytucyjności prekluzyjnego charakteru tego terminu była badana przez Trybunał Konstytucyjny. W wyroku SK 28/10 Trybunał Konstytucyjny uznał, że jest on zgodny z Konstytucją [8]. W 2013 r. do sądów wpłynęło 1255 subsydiarnych aktów oskarżenia (nie tylko w sprawach medycznych), z czego 15% zakończyło się wydaniem wyroku skazującego [2].
Pokrzywdzony lekarz może również złożyć prywatny akt oskarżenia do sądu karnego. Zakres czynów ściganych skargą prywatną określają przepisy materialne, tj. kodeksu karnego. W praktyce medycznej są to najczęściej agresywne zachowania pacjentów lub ich rodzin, które można określić jako przestępstwa związane z: naruszeniem nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 k.k.), spowodowaniem lekkich obrażeń ciała (art. 157 § 2 k.k.), zniesławieniem (art. 212 k.k.), zniewagą (art. 216 § 1 k.k.). W takich przypadkach pokrzywdzony lekarz stomatolog może sam, jako oskarżyciel prywatny, wnosić i popierać oskarżenie. Tylko lekarze, którzy mają status funkcjonariusza publicznego lub na mocy przepisów szczególnych są objęci ochroną należną funkcjonariuszowi publicznemu (np. udzielają pomocy w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia), mają zapewnioną większą ochronę, bo w sytuacji znieważenia funkcjonariusza publicznego jest to przestępstwo ścigane z urzędu. W pozostałych przypadkach pokrzywdzony lekarz może samodzielnie sporządzić, wnieść i popierać przed sądem karnym własny akt oskarżenia. W tej sytuacji akt oskarżenia może być bardzo uproszczony i ograniczać się jedynie do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów.
Istotne jest to, że oskarżyciel prywatny ponosi koszty procesu w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia procesu (z wyjątkiem umorzenia z powodu znikomej szkodliwości czynu), z tym że gdy do umorzenia doszło w efekcie pojednania stron, koszty ponoszą oskarżyciel i oskarżony w zakresie przez siebie poniesionym, o ile z ugody nie wynika inaczej [9]. Jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, że zasądzenie kosztów procesu od oskarżyciela prywatnego w razie umorzenia postępowania nie jest obligatoryjne i decyzja sądu w tym przedmiocie winna być uzależniona od podstawy umorzenia i tych okoliczności sprawy, które spowodowały powstanie kosztów [10].
DOCHODZENIE ROSZCZEŃ MAJĄTKOWYCH WYNIKAJĄCYCH Z PRZESTĘPSTWA
Proces karny pozwala również na dochodzenie przez pokrzywdzonego typowych roszczeń cywilnych, wynikających z popełnionego wobec niego przestępstwa. Jest to nazwane powództwem adhezyjnym, a pokrzywdzony lekarz wstępuje wtedy w roli powoda cywilnego. Następuje więc – obok rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej – rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności cywilnej w oparciu o wspólność podstawy faktycznej sprawy karnej i cywilnej [11]. Powództwo to jest dopuszczalne zarówno w sprawach publiczno-, jak i prywatnoskargowych. Jednak dochodzenie powództwa cywilnego w procesie karnym jest ograniczone. Lekarz stomatolog może dochodzić jedynie roszczeń majątkowych i to tylko takich, które bezpośrednio wynikają z przestępstwa. Żądanie pozwu może dotyczyć roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa, w tym również tych wynikających z tzw. szkód niemajątkowych w postaci zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę [12].
Termin wytoczenia powództwa ma charakter prekluzyjny, tj. nie podlega przywróceniu. Pokrzywdzony lekarz może wcielić się w rolę powoda cywilnego aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, tj. do momentu odczytania aktu oskarżenia. Wytoczenie powództwa cywilnego przez pokrzywdzonego następuje przez wniesienie pisma procesowego w postaci pozwu. Należy pamiętać o ogólnej zasadzie wynikającej z art. 70 k.p.k., że w kwestiach dotyczących powództwa cywilnego, a nieunormowanych przez ustawę karno-procesową, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym [11]. Uwzględnienie powództwa jest możliwe tylko przy wyroku skazującym (art. 415 § 1 k.p.k.) i oznacza zasądzenie powodowi określonej kwoty pieniężnej. Ponadto powód cywilny ponosi koszty procesu na zasadach wynikających z przepisów k.p.c., z tym że zwolniony jest tymczasowo od uiszczenia wpisu (art. 642 k.p.k.).
LEKARZ JAKO ŚWIADEK
Istotną rolę w postępowaniu karnym odgrywa świadek, bo często to od jego zeznań zależy rozstrzygnięcie o odpowiedzialności karnej oskarżonego. Z tego względu na świadku ciążą pewne obowiązki. Osoba wezwana w charakterze świadka ma bezwzględny obowiązek stawić się we wskazanym miejscu i czasie oraz złożyć zeznanie. Zdarza się, że świadek zostaje przesłuchany w miejscu swojego pobytu, jeżeli nie może stawić się z powodu kalectwa lub choroby. Możliwe jest również przesłuchanie świadka przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość. Nie musi to oznaczać zwolnienia świadka od stawiennictwa, tyle że stawia się on w innym miejscu niż siedziba organu przesłuchującego [13]. Na świadka, który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie albo bez zezwolenia oddalił się z sądu, można nałożyć pieniężną karę porządkową w wysokości nawet do 10 000 zł, a nadto zarządzić jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie. Karę pieniężną można nałożyć jedynie na osobę, która została wezwana w charakterze świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty, przy czym osoba ta musi mieć oczywiście świadomość, że w tym charakterze jest wzywana [14]. Świadek ma obowiązek złożyć przyrzeczenie przed sądem lub wyznaczonym sędzią. Związany jest z tym obowiązek mówienia prawdy. Składanie fałszywych zeznań, tzn. zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy, jest przestępstwem.
Obowiązkiem złożenia zeznań objęte są zarówno posiadane przez świadka informacje dowodowe mające znaczenie dla sprawy, jak i dane dotyczące jego tożsamości. Wobec świadka, który bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznań, można zastosować pieniężną karę porządkową, a w razie dalszego uporczywego uchylania się można zastosować areszt na czas do 30 dni.
Obowiązek złożenia zeznań ma pewne ograniczenia. Świadek bez podania przyczyny może uchylić się od odpowiedzi na pytanie w sytuacji, gdyby udzielenie takiej odpowiedzi mogło rodzić niebezpieczeństwo pociągnięcia świadka lub osoby dla niego najbliższej do odpowiedzialności karnej. Świadek nie ma obowiązku wyjaśniania, dlaczego odmawia odpowiedzi, myślą przewodnią normy jest bowiem to, że nie należy nikogo stawiać w sytuacji przymusowej, w której musi albo kłamać, albo obciążać siebie lub osobę najbliższą [15]. Możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie nie jest równoznaczna z odmową zeznań. Świadek zwolniony jest tylko i wyłącznie z odpowiedzi na pytanie, a nie ze składania zeznań. Natomiast z prawa do odmowy zeznań może skorzystać osoba najbliższa dla oskarżonego, którą jest: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Sąd nie jest uprawniony do ustalania i oceny motywów, przyczyn i pobudek odmowy zeznań przez osobę uprawnioną do takiej odmowy, gdyż decyzja o składaniu lub o odmowie zeznań należy wyłącznie do osoby, której prawo to przysługuje [16]. Lekarz składający zeznania jako świadek musi pamiętać, że ma obowiązek zachowania w tajemnicy zawodowej wszystkich „informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu” [17]. Z tej tajemnicy może go zwolnić jedynie sąd.
LEKARZ STOMATOLOG W ROLI BIEGŁEGO SĄDOWEGO
Współczesny proces karny staje się coraz bardziej skomplikowany, co rodzi potrzebę częstszego korzystania przez organy procesowe z wysoko wykwalifikowanych biegłych. Biegły to osoba, która posiada wiadomości specjalne, a więc takie, które wykraczają poza normalną, powszechną w danych warunkach wiedzę i poza przeciętne umiejętności praktyczne [18]. „Wiadomości specjalne” zostały w orzecznictwie określone od strony negatywnej [19]. Są to wiadomości, które nie są powszechnie dostępne. Wiadomości specjalne to wiedza, jakiej nie posiada, z racji wykształcenia, prawnik – absolwent studiów akademickich – nie wynika ona również z doświadczenia życiowego przeciętnego człowieka [20]. W związku z tym można postawić tezę, że każdy lekarz jako specjalista w danej dziedzinie medycyny może zostać powołany na biegłego. Z tego względu wszystko to, co nie mieści się w wiadomościach specjalnych, nie powinno być przedmiotem opinii biegłego [21]. Zatem biegły lekarz jest powołany w sprawie, jeśli zgodnie z art. 193 k.p.k. „stwierdzenie okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych (…)”. „W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej” i dalej w art. 195 k.p.k. „do pełnienia czynności biegłego jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz także każda inna osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie”. Zatem, czy jest potrzeba uznania przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych, czy nie, zależy od stanu faktycznego, a nie od przekonania organu procesowego, w tym i sądu [22].
Określona osoba może pełnić funkcję biegłego, gdy zostanie formalnie powołana przez organ procesowy. Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego lekarza powinno zwierać: imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji – w razie potrzeby –specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy; przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych; termin dostarczenia opinii. W świetle przytoczonego przepisu dopuszczenie dowodu z opinii biegłego zawsze wymaga formy postanowienia.
Biegłym nie może być osoba, która zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego nie może być świadkiem (np. obrońca oskarżonego), lub osoba, która może odmówić składania zeznań albo odpowiedzi na poszczególne pytania w związku ze stosunkiem osobistym łączącym ją z oskarżonym. Osoba powołana na biegłego może wnosić o zwolnienie z tego obowiązku, jeżeli wskaże przyczyny, które uniemożliwiają jej wykonanie czynności biegłego, w szczególności z powodu braku odpowiednich kwalifikacji, odpowiedniej aparatury czy obciążenia innymi obowiązkami, które uniemożliwiłyby sporządzenie opinii w rozsądnym terminie [23]. Za bezpodstawne uchylanie się od wykonania czynności biegłego sąd może nałożyć karę pieniężną do 10 000 zł, a także wyjątkowo może zastosować zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie. W razie uporczywego uchylania się od wykonania czynności biegłego, niezależnie od kary pieniężnej, sąd może zastosować areszt na czas nieprzekraczający 30 dni.
PODEJRZANY, OSKARŻONY I SKAZANY
W niektórych sytuacjach lekarz stomatolog być podejrzany lub oskarżony o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu bądź zdrowiu. W postępowaniu karnym możemy spotkać się z osobą podejrzaną, oskarżonym i ze skazanym. Podejrzany to osoba, której przedstawiono zarzut popełnienia przestępstwa bądź to w formie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, bądź też ustnie przed przesłuchaniem jej w charakterze podejrzanego. Bardzo istotną regulacją ustawową jest obowiązek organu procesowego dotyczący wręczenia podejrzanemu przed pierwszym przesłuchaniem pisemnego pouczenia o jego uprawnieniach i obowiązkach, szczegółowo wymienionych w przepisie art. 300 k.p.k., m.in. że ma prawo składać wyjaśnienia lub odmówić ich złożenia bez podania powodów, że ma prawo do odmowy odpowiedzi na pytania, do informacji o treści zarzutów i ich zmianach, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy (w tym do wystąpienia o obrońcę z urzędu) oraz do końcowego zapoznania się z materiałami postępowania przygotowawczego. Ponadto ma wskazywać obowiązki, które polegają na tym, że podejrzany lekarz jest zobowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego pod rygorem przymusowego sprowadzenia oraz obowiązek do powiadomienia organu postępowania o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni.
Podejrzanego nie należy identyfikować z pojęciem osoby oskarżonej, którym posługuje się niekiedy kodeks postępowania karnego. Określa się ją jako osobę, wobec której istnieje przypuszczenie, że popełniła przestępstwo, lecz nie postawiono jej w procesowy stan podejrzanego i wobec której mogą być podejmowane wyraźnie przewidziane w ustawie czynności procesowe, np. można pobrać krew, włosy lub wydzieliny organizmu [24].
Natomiast oskarżonym jest osoba, w stosunku do której wniesiono do sądu oskarżenie, tj. publiczny lub prywatny akt oskarżenia, albo wobec której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Podstawowym prawem oskarżonego jest prawo do obrony (art. 6 k.p.k.). Nie popełnia przestępstwa składania fałszywych zeznań (art. 233 § 1 k.k.), kto umyślnie składa nieprawdziwe zeznania dotyczące okoliczności mających znaczenie dla realizacji jego prawa do obrony. Realizacja przysługującego oskarżonemu prawa do obrony, gwarantowanego przez Konstytucję RP, wiążące Polskę konwencje międzynarodowe, jak również liczne przepisy kodeksu postępowania karnego, w tym art. 6, art. 74 § 1 i art. 175 § 1 k.p.k., z którego korzysta w całym postępowaniu karnym, nie pozwalają na uznanie za przestępstwo działania w granicach tego prawa. Granice te muszą obejmować przy tym całokształt wyjaśnień i zeznań składanych przez oskarżonego w toku prowadzonego w jego sprawie postępowania karnego, nie wyłączając także wstępnej fazy, w której był on jeszcze przesłuchiwany w charakterze świadka [25].
Po zakończeniu procesu sądowego i wydaniu wyroku skazującego następuje wykonanie orzeczonej kary. Niepomyślny wyrok w sprawie karnej to nie tylko ryzyko wykluczenia z zawodu, ale także doskonała podstawa do występowania z roszczeniami finansowymi przeciwko lekarzowi w procesie cywilnym. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 11 k.p.c., ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jest to przepis procesowy, zatem nie reguluje i nie przesądza kwestii odpowiedzialności cywilnej. O skutkach cywilnoprawnych wynikających z czynu objętego prawomocnym wyrokiem skazującym decyduje cywilne prawo materialne [26]. Zaś z art. 11 k.p.c. wynika przede wszystkim moc wiążąca prawomocnych wyroków karnych dla spraw cywilnych.
Piśmiennictwo:
1. Art. 49 Ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555, z późn. zm.).
2. Laskowski M.: Oskarżyciel posiłkowy w postępowaniu karnym, szkolenie. Krajowa Rada Radców Prawnych, 26 czerwca 2014 r.
3. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U.
nr 88, poz. 553, z późn. zm.).
4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 27 maja 2014 r. w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego w postępowaniu karnym (Dz. U. z 2014 r. nr 739).
5. Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 54 Kodeksu postępowania karnego, 1 stycznia 2004, publikacja internetowa LEX.
6. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 sierpnia 2013 r., II AKz 499/13, LEX nr 1422294.
7. Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
8. Wyrok SK 28/10, OTK-A 2012, nr 8, poz. 96.
9. Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 59 Kodeksu postępowania karnego. 1 stycznia 2004, publikacja internetowa LEX.
10. Uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2000 r., I KZP 14/2000, LEX 40507.
11. Paprzycki L.K. (red.), Grajewski J., Steinborn S.: Kodeks postępowania karnego, t. I. Komentarz do art. 62.
publikacja elektroniczna LEX, 2013.
12. Postanowienie Sądu Najwyższego z 9 lipca 2013 r.
II KK 161/13, LEX 1391443.
13. Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz do art. 177 Kodeksu postępowania karnego. 1 stycznia 2004, publikacja internetowa LEX.
14. Wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 1982 r., I KZ 154/82, OSNKW 1982, nr 10-11, poz. 79.
15. Wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 1974 r., IV KR 313/74, OSPiKA 9/1978, poz. 153, LEX nr 20889.
16. Wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 1981 r., I KR 329/80, OSNKW 6/1981, poz. 37, LEX nr 19710.
17. Art. 40 ust. 1 Ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U.2011.277.1634 ze zm.).
18. Wyrok Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 1976 r. II KR 48/76, LEX nr 19186.
19. Kulesza C.: Biegły i jego opinia: wykład. Studium Podyplomowe Prawa Dowodowego UKSW, 12 październik 2013 r.
20. Wyrok Sądu Najwyższego II KR 48/76, OSNKW 1976, nr 10-11, poz. 133.
21. Jurek T.: Zakres pytań stawianych biegłym i możliwości odpowiedzi na nie w opiniach dotyczących narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Mat. konferencyjne, Katedra Medycyny Sądowej Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, opublikowane na http://www.docstoc.com/docs/121106767/, dostęp 23 kwietnia 2014 r.
22. Samborski E.: Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Warszawa 2008, s. 53.
23. Ignatowicz Z.: Biegli lekarze. „Gazeta Lekarska”
z 6 czerwca 2006 r.
24. Paprzycki L.K. (red.), Grajewski J., Steinborn S.: Kodeks postępowania karnego, t. I. Komentarz do
art. 1-424. Publikacja elektroniczna LEX, 2013.
25. Postanowienie Sądu Najwyższego z 22 września 2008 r., IV KK 241/08, LEX nr 464981.
26. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
(Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Autor:
dr nauk prawnych Iwona Wrześniewska-Wal
adiunkt, p.o. kierownika w Zakładzie Ekonomiki, Prawa i Zarządzania Szkoły Zdrowia Publicznego w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Zdjęcie:
Fotolia