Czy jesteś profesjonalistą?

Niektóre treści i reklamy zawarte na tej stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów związanych ze stomatologią

Przechodząc do witryny www.stomatologianews.pl zaznaczając - Tak, JESTEM PROFESJONALISTĄ oświadczam, że jestem świadoma/świadomy, iż niektóre z komunikatów reklamowych i treści na stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów, oraz jestem osobą posiadającą wykształcenie medyczne, stomatologiczne lub jestem przedsiębiorcą zainteresowanym ofertą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Nie jestem profesionalistą

Procedury higieniczne w gabinecie stomatologicznym – obowiązek i zapobieganie przenoszeniu zakażeń

shutterstock_113645092Gabinet stomatologiczny jest miejscem, w którym są świadczone usługi medyczne o różnym stopniu inwazyjności. Przeprowadzane u pacjentów zabiegi powodują naruszenie ciągłości tkanek, błony śluzowej, a stosowany sprzęt ma kontakt z nieosłoniętymi tkankami miękkimi i twardymi. Wykonywane są też różne czynności, takie jak: zabiegi diagnostyczne, lecznicze, pielęgnacyjne, prace pomocnicze (mycie, dezynfekcja, sterylizacja sprzętu, narzędzi, gospodarka odpadami). 

Każdy zgłaszający się do placówki pacjent powinien czuć się bezpiecznie i mieć pewność, że zostanie obsłużony zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Również personel powinien być odpowiednio zabezpieczony przed ewentualnym zakażeniem.

W zależności od źródła pochodzenia oraz drogi przenoszenia w gabinecie stomatologicznym mogą występować drobnoustroje, które znacznie różnią się między sobą poziomem zjadliwości. Poprzez kontakt z krwią może dojść do zakażenia wirusami, takimi jak HIV czy wirusy zapalenia wątroby HBV i HCV. Drogą powietrzno-kropelkową przenoszone są drobnoustroje kolonizujące układ oddechowy człowieka, np. prątki gruźlicy (Tbc), wirus grypy ludzkiej i jego mutacje. Przez skórę lub błony śluzowe przenoszone są m.in. wirus opryszczki, bakterie z grupy gronkowców. Personel mający wiedzę w tym zakresie powinien pamiętać, że warto przeprowadzać wywiad dotyczący pacjenta, jego obecnego stanu zdrowia, np. w kierunku HBV, HCV, HIV. Zdarzają się jednak przypadki, że pacjent podczas wywiadu nie przyzna się do nosicielstwa chorób. Z tego powodu pracownicy gabinetu stomatologicznego są stale narażeni na kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym. Dlatego też w pierwszej kolejności należy przyjmować zasadę traktowania każdego jak osobę potencjalnie zakażoną. Niestosowanie się przez personel do zasad higieny podczas pracy może być przyczyną zakażenia pacjenta i samych pracowników.

Co zrobić, żeby unikać zakażeń w placówce medycznej, czyli również w gabinecie stomatologicznym? 

Podstawową zasadą powinno być opracowanie procedur postępowania. Są to jednolite kryteria wskazujące określone postępowanie na poszczególnych etapach pracy. Jego adresatem są personel medyczny i pomocniczy. Wszyscy pracownicy powinni znać procedury postępowania i się do nich stosować. Da to pewność wszystkim, zarówno pracownikom, jak i pacjentom, że znajdują się w bezpiecznym środowisku, wolnym od zagrożeń epidemiologicznych.

Szczegółowe procedury powinni opracowywać pracownicy, którzy mają duże doświadczenie zawodowe poparte wiedzą zarówno teoretyczną, jak i praktyczną, którzy aktualizują swoją wiedzę w oparciu o literaturę i uczestnictwo w zjazdach, kursach, szkoleniach, konferencjach naukowych. Autor procedury powinien podać swoje dane osobowe, a zatwierdzić ją musi kierownik placówki.

Procedury powinny być opracowane z wykorzystaniem aktualnej literatury naukowej, która powinna być ujęta w wykazie źródeł (literaturze). Powinny być w niej zamieszczone aktualne akty prawne i normy PN-EN. Procedury powinny być aktualizowane przynajmniej raz na 6 miesięcy, a w razie konieczności częściej. Muszą być opracowane indywidualnie dla danej placówki. Powinny zawierać nazwy aktualnie wykorzystywanych preparatów do mycia, dezynfekcji czy też opakowań do sterylizacji.

Jakich czynności powinny dotyczyć procedury?

Procedury powinny dotyczyć prawidłowej higieny rąk, w tym: wyposażenia stanowiska do higieny rąk, procedury mycia i dezynfekcji rąk (higieniczne mycie i dezynfekcja rąk, chirurgiczne mycie i dezynfekcja rąk). Z kolei procedura dotycząca higieny powierzchni powinna uwzględniać podział powierzchni na: małe (fotele, leżanki, stoliki, blaty robocze) i duże (ściany, podłogi, meble, sufity). Należy również uwzględnić podział powierzchni na: wrażliwe na działanie alkoholi (tapicerka, płyta MDF, tworzywa sztuczne, akryl, plexi) i odporne na działanie alkoholu (metal, szkło, ceramika, stal nierdzewna). Wiąże się to ściśle ze stosowaniem różnych środków pozwalających na utrzymanie higieny tychże powierzchni. Do odrębnych, szczególnych miejsc zalicza się powierzchnie krytyczne, czyli np. elementy unitu stomatologicznego, który ze względu na bliski kontakt z krwią, śliną, tkankami pacjenta wymaga dużej uwagi.

W gabinecie stomatologicznym może również zdarzyć się sytuacja skażenia powierzchni materiałem organicznym (krew, ślina, wydzieliny). Wymaga to stworzenia procedury dotyczącej higieny powierzchni skażonych materiałem organicznym, ponieważ w takiej sytuacji należy specjalnie postępować.

W trakcie zabiegów stomatologicznych wykorzystuje się bardzo wiele narzędzi ulegających kontaminacji. Po wykorzystaniu wymagają one mycia i dezynfekcji przeprowadzonych zgodnie z określoną procedurą i przy wykorzystaniu odpowiednich preparatów. Można wykonać mycie i dezynfekcję zarówno metodami manualnymi, jak i maszynowo, przy wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu (myjka ultradźwiękowa, myjnia-dezynfektor). Pamiętać należy o uwzględnieniu tego w procedurze. Trzeba także stworzyć odrębne procedury dla narzędzi czy sprzętu termolabilnego, który nie zostanie poddany sterylizacji.

Warto mieć określoną procedurę dotyczącą przygotowania roztworów roboczych i stosowania preparatów, pozwoli to uniknąć pomyłek dotyczących stężeń roztworów roboczych preparatów obecnie stosowanych.

Kolejną ważną czynnością w praktyce stomatologicznej jest sterylizacja narzędzi i sprzętu wykorzystywanego do zabiegów. Dlatego też powinny być stworzone procedury dotyczące zasad sterylizacji. Należy w nich uwzględnić zasady postępowania odnośnie doboru opakowań do sterylizacji, pakowania materiałów i narzędzi, zasad układania pakietów w komorze autoklawu, zasad otwierania pakietu po sterylizacji i dokumentowania procesu. Kontrola procesów sterylizacji i odpowiedni dobór wskaźników to te czynności, które zapewniają bezpieczeństwo epidemiologiczne. Niejednokrotnie problemem jest określenie daty ważności przechowywania materiałów i narzędzi po sterylizacji, dlatego dużą pomocą okazać się może stworzenie procedury w tym zakresie.

W gabinecie stomatologicznym w celu zachowania prawidłowej ochrony przed zakażeniami istnieje obowiązek stosowania barier ochronnych do których zalicza się: odpowiednią odzież, obuwie, rękawice ochronne, maski, przyłbice, gogle. Po zakończeniu zabiegu czy pracy powinno się odpowiednio z nimi postępować.

W placówce medycznej podczas wykonywania czynności, zabiegów powstają odpady medyczne. Prawidłowa gospodarka powstałymi odpadami ma na celu zapobieganie transmisji biologicznych czynników chorobotwórczych na pacjentów, personel medyczny i środowisko. W gabinecie stomatologicznym powinna być stworzona procedura w tym zakresie, zgodna z obowiązującymi przepisami.

W trakcie wykonywania czynności medycznych wykorzystywane są narzędzia i sprzęt mogące doprowadzić do zranienia pracownika, a tym samym do kontaktu z potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym pochodzącym od pacjenta. Procedura dotycząca postępowania poekspozycyjnego, zawierająca zasady postępowania i sposoby zapobiegania zakażeniom zawodowym, da odpowiedź, jak należy się zachować w takiej sytuacji.

Poza kontrolami zewnętrznymi każdy podmiot wykonujący działalność leczniczą zobowiązany jest do przeprowadzania kontroli wewnętrznej. Kontrolę taką przeprowadza się okresowo, nie rzadziej niż co 6 miesięcy. Dotyczy ona analizy i weryfikacji procedur higienicznych oraz stosowania się do nich. Protokół kontroli wewnętrznej przechowuje się w dokumentacji jednostki.

Podsumowanie

Prawidłowo i starannie przygotowane procedury dają pewność ochrony epidemiologicznej zarówno pacjentów, jak i personelu gabinetu stomatologicznego.


Autor:

Redakcja

Zdjęcie:

Shutterstock

Piśmiennictwo:

1. Ciuruś M.: Procedury higieny w placówkach ochrony zdrowia, Instytut Problemów Ochrony Zdrowia Sp. z o.o., Warszawa 2013.

2. Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorobach zakaźnych u ludzi (Dz. U. nr 234, poz. 1570).

3. Wytyczne WHO dotyczące higieny rąk w opiece zdrowotnej – podsumowanie. World Health Organization 2009.

4. Huys J.: Sterylizacja zasobów medycznych, Polskie Stowarzyszenie Rozwoju Sterylizacji i Dezynfekcji Medycznej, 2009.

5. Heczko P.: Mikrobiologia lekarska, PZWL, 2014.

6. Rozporządzenie z 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienia ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz. U. 2013 poz. 696).

7. Dulny G., Lejbrandt E.: Higiena w placówkach opieki medycznej. Fachowy poradnik dla zarządzających placówkami opieki medycznej oraz lekarzy. Tomy 1-4, 2010.