Przywództwo w pracy właściciela gabinetu

Jednym z czynników wpływających na skuteczne zarządzanie gabinetami i klinikami stomatologicznymi jest właściwe przywództwo. Ma ono istotniejsze znaczenie w przypadku placówek zatrudniających większą liczbę pracowników.

W przypadku gabinetów małych, jednoosobowych, wszystko sprowadza się do rozwijania umiejętności przez lekarza stomatologa. Obserwowane na wielu rynkach trendy wskazują na wzrost znaczenia sieci kosztem liczby gabinetów małych, niezależnych. Rozwój sieci placówek w obszarze zdrowia będzie zwiększał zapotrzebowanie na liderów, odpowiednio przygotowanych do zarządzania zespołami. Uzasadnia to celowość wdrażania programów, które pozwolą na rozwijanie umiejętności przywódczych wśród osób, które odpowiadają za zarządzanie gabinetami stomatologicznymi.

Lider – z urodzenia czy wykształcenia?

Ludzie funkcjonują na takiej zasadzie, że w każdej grupie po upływie zaledwie kilku minut zostaje wyłoniony lider. To on nadaje porządek, kieruje działaniami, dominuje i motywuje. W działalności gospodarczej może to być założyciel kliniki lub wynajęta przez niego osoba. Ktoś, kto decyduje się na założenie gabinetu czy kliniki stomatologicznej, dysponuje cechami, które umożliwiają rozpoczęcie działania. Jednak w miarę rozwoju placówki, w miarę narastania złożoności różnych decyzji, konieczne staje się doskonalenie umiejętności przywódczych lub zatrudnianie przygotowanych do tego typu zadań pracowników.

Prof. Gazzaniga, wybitny neuropsycholog, stawia tezę, że każdy człowiek przychodzi na świat z tzw. „wyposażeniem fabrycznym”. Można pod tym pojęciem rozumieć zespół posiadanych cech, talentów, wartości. Zgodnie z tym niektórzy ludzie mogą mieć więcej cech przywódczych niż inni. Niezależnie od tego, jakie cechy ma dana osoba, dla rozwoju jej samej oraz zarządzanej przez nią placówki będą miały znaczenie umiejętności doskonalenia siebie jako przywódcy. Takie postawienie sprawy można uznać za właściwe. Mniej produktywne byłoby pytanie o to, na ile ludzie rodzą się jako przywódcy, a na ile się nimi stają. Jedno i drugie zdarza się w życiu biznesowym. Kluczowa jest praca nad tym, aby doskonalić swoje umiejętności przywódcze, stawać się skuteczniejszym liderem w zarządzaniu gabinetami czy klinikami stomatologicznymi.

Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że inne cechy będą wymagane od lidera, a inne od lekarza stomatologa wykonującego wyłącznie swój zawód. Chociaż może się zdarzyć, że wybitny lekarz dentysta będzie także skutecznym liderem kliniki, to jednak w praktyce to dość rzadka sytuacja. Dobre efekty pojawiają się wówczas, gdy dana osoba posiada zdolność koncentrowania się na jednej rzeczy. Założyciel kliniki, np. lekarz stomatolog, może z czasem stanąć przed dylematem, czy skupić się na przywództwie, czy na doskonaleniu umiejętności medycznych. Jest mało prawdopodobne, aby dało się pogodzić te dwa różne obszary. W chwili uświadomienia sobie konieczności dokonania wyboru trzeba to uczynić i nie oglądać się za siebie, natomiast skupić się na wybranym obszarze.

Istota przywództwa

Przywództwo jest definiowane w literaturze na wiele sposobów. Aby skupić się na praktycznej stronie kształtowania liderów, przyjmiemy, że przywództwo jest procesem formułowania celów, dobierania narzędzi do ich realizacji, zatrudniania pracowników, komunikowania im celów oraz ich przekonywania i motywowania do realizowania postawionych zadań. W podobnym, chociaż nieco innym ujęciu, można stwiedzić, że lider odpowiada za cztery obszary, a mianowicie:

• opracowanie strategii działania gabinetu,

• wdrażanie przyjętej strategii,

• poszukiwanie talentów,

• pełnienie funkcji lidera zespołu.

Podstawowe znaczenie ma wyznaczanie kierunków rozwoju placówki. Wymaga to skupienia uwagi na dłuższej perspektywie rozwoju. Nie jest to łatwe z uwagi na skłonność umysłów ludzi do rozwiązywania problemów bieżących. Lider powinien kształtować w sobie umiejętność śledzenia zmian, analizowania trendów, słuchania innych, obserwowania rynku i konkurencji. Wymaga to myślenia abstrakcyjnego, co także jest trudne. Lider zatem powinien uczestniczyć w konferencjach, bywać na targach, czytać raporty, aby podejmować decyzje ważne dla rozwoju gabinetu lub kliniki w przyszłości. Nowe technologie, nowe usługi, rozwiązania organizacyjne trzeba planować długofalowo. To mieści się w ramach tworzenia strategii rozwoju placówki.

Kolejna, znacznie trudniejsza kwestia wiąże się z wdrażaniem opracowanego planu. Każdy, kto opracował plan ćwiczeń gimnastycznych czy podejmował decyzję o zaprzestaniu palenia papierosów, wie, jak ważne jest realizowanie postanowień. Niektórzy uważają, że opracowanie strategii to 20% sukcesu, natomiast jej wdrożenie to 80%. Zadaniem lidera będzie zatem przekonywanie, motywowanie, a także kontrolowanie pracowników pod kątem skuteczności wdrażania opracowanej strategii rozwoju.

Długofalowy rozwój kliniki jest uzależniony również od kwalifikacji pracowników, którzy będą tworzyli atmosferę danego gabinetu. Możemy mówić o wielu aspektach tej sprawy. Jednym z nich jest pozyskiwanie lekarzy stomatologów. Można przyjmować na praktykę studentów i obserwować ich w gabinecie. Osoby, które będą obdarzone cechami istotnymi z punktu widzenia wartości istniejących w danym gabinecie (cierpliwość, dokładność, komunikacja z pacjentem), mogą być zatrudniane i kierowane na kursy podnoszące ich kwalifikacje. Innym aspektem może być kształcenie talentów w zakresie zarządzania. Dana klinika może tworzyć nowe placówki w innych miastach, może budować własną sieć, np. w Rumunii, a to wymaga posiadania właściwe wyszkolonych liderów. Można również poszukiwać osób, które będą pełniły funkcje pomocy dentystycznych czy pracowników administracji.

I wreszcie lider odpowiada także za funkcjonowanie zespołu współpracowników. Może to być np. zarząd kliniki lub zespół projektowy, który powołano do wprowadzenia nowych usług.

Cechy lidera

W publikacjach dotyczących przywództwa są opisywane różne cechy lidera, uznawane za ważne. Jeden z badaczy wyróżnił kilkanaście tysięcy takich cech. Wskazuje to na skalę rozrzutu, która nie pozwala na wysuwanie wniosków praktycznych. Pomocna może być klasyfikacja, która wyodrębnia cztery kluczowe grupy cech lidera.

Pierwsza z nich to uczciwość, czyli zgodność tego, co myśli lider, z tym, co mówi, a także zgodność słów z czynami. W procesie tworzenia lepszego świata należy przyjąć, że ta kwestia jest bezdyskusyjna. Osoba, która jest liderem, powinna przestrzegać ustalonych w danym miejscu i czasie reguł etycznych. Buduje to zaufanie, które jest podstawowym spoiwem zespołu wpływającym na wizerunek gabinetu. Omawiana cecha jest też kluczowa z punktu widzenia długofalowej obecności placówki na rynku.

Druga ze wspomnianego zespołu cecha sprowadza się do zdolności do kierowania gabinetem w perspektywie długofalowej. Wiąże się ona ze wspomnianą wcześniej zdolnością do tworzenia i wdrażania strategii.

Trzecia cecha to zdolność rozpoznawania własnych cech i profesjonalizmu u innych. Lider powinien mieć zdolność krytycznej oceny własnych talentów. Potrafi wówczas podejmować działania, które zostaną właściwie wykonane. Jednocześnie powinien mieć zdolność kształtowania cech, które będą potrzebne dla skutecznego zarządzania innymi. Tak samo trudne jest rozpoznawanie profesjonalizmu u innych. Na przeszkodzie staje często pułapka kierowania się pierwszym wrażeniem. Ludzie rzadko mają takie cechy, które są im przypisywane na podstawie wyglądu i wypowiadanych na początku opinii.

Czwarta grupa cech sprowadza się do umiejętności pracy nad sobą i motywowania współpracowników do rozwoju osobistego. W tym przypadku można się odwołać do rzymskiej zasady „verba docent, exempla trahunt” – słowa uczą, przykłady pociągają. Lider powinien zdawać sobie sprawę z tego, że najpierw powinien wymagać od siebie, a dopiero później od innych. Nie zyska wiarygodności ten, kto nie pracuje nad sobą. Takie postępowanie daje także legitymację do wymagania rozwoju, podnoszenia kwalifikacji przez współpracowników.

Rozwój osobisty lidera

Pełnienie funkcji lidera wymaga swego rodzaju klamry, która spina wszystkie zadania i cechy. Jest nią rozwój osobisty, który obejmuje pięć obszarów, a mianowicie:

• pracę zawodową,

• doskonalenie siebie,

• życie rodzinne,

• relacje towarzyskie,

• kontakty społeczne.

Harmonijne spojrzenie na aktywność lidera, tworzenie lepszego świata, a także osiąganie spełnienia w życiu wymagają równoważenia wielu obszarów. Na pewno istotne jest doskonalenie wiedzy merytorycznej, związanej z pracą zawodową lekarza dentysty. Wymaga ona uzupełniania z powodu szybkiego tempa zmian w otoczeniu technologicznym. Trzeba jednak zachować umiar w zaangażowaniu w pracę zawodową. Nie należy akceptować przesady, biorąc pod uwagę czas jej trwania. Trzeba także tak gospodarować własnym potencjałem, aby nie doszło do wypalenia zawodowego. Pułapką dla lidera może być ograniczona zdolność do delegowania zadań. Niektórym może się wydawać, że są niezastąpieni, że nikt niczego tak dobrze nie zrobi jak oni sami.

Każdy człowiek żyje w społeczności, stąd powinien korzystać z zasobów tego wszystkiego, co niesie otoczenie. Na pewno należy brać udział w wydarzeniach kulturalnych (teatr, opera, koncert), dbać o właściwe odżywianie się i zapewnić sobie wysiłek fizyczny. Przywództwo jest również związane z medytacją, chwilami samotności, a także ze wsparciem ze strony mentora. Lider, który dba o rozwój osobisty, będzie dobrym przywódcą dla wszystkich osób w danej placówce. W swojej aktywności trzeba znaleźć czas na pielęgnowanie życia rodzinnego. W XXI wieku przybiera ono nowe formy, jednak wiąże się z potrzebami bliskiego bycia z drugim człowiekiem. Ważne jest to, aby zawsze w pełni koncentrować się na danej rzeczy, czyli np. na pracy zawodowej, słuchaniu muzyki czy zabawie z dziećmi. Jeden z autorów dowodzi, że słowo „priorytet” nie ma liczby mnogiej. W danym czasie istotna jest koncentracja na jednym zadaniu. Elementem zapewniającym harmonię w życiu jest także podtrzymywanie relacji towarzyskich i angażowanie się w budowanie społeczności lokalnej. Każdy lider powinien troszczyć się o te aspekty swojej aktywności.

Doskonalenie przywództwa

Niezależnie od poruszonych dotąd zagadnień, można wskazać na obszary, które warto mieć na uwadze w doskonaleniu zachowań liderów. Dobrze jest dbać o elementy, które składają się na atrybuty przywództwa. Wiele z nich jest związanych z regułą pierwszego wrażenia. Odpowiedni wygląd wzmacnia pozycję lidera. Nie należy zatem lekceważyć tego, co składa się na budowanie wrażenia, że jest się skutecznym przywódcą.

Pełnienie funkcji lidera jest trudniejsze, jeśli dotyczy kobiety. W tym przypadku istotne jest budowanie własnego autorytetu, także opartego na pierwszym wrażeniu (ubiór, fryzura, dodatki). Skuteczność kobiet w przywództwie jest wyższa, jeśli brzmienie ich głosu jest niskie. Logopeda może pomóc w obniżeniu brzmienia głosu nawet o całą oktawę.

Praca lidera wymaga także znajomości zasad komunikowania się. Można tutaj wskazać na kontakty wewnętrzne i zewnętrzne. Lider powinien posiadać kwalifikacje związane z publicznym zabieraniem głosu, a także kontaktowaniem się z mediami. Potrzebuje również wiedzy na temat zasad mówienia i słuchania, stosowania metod wywierania wpływu oraz sposobów argumentowania i kontrargumentowania. Zadaniem lidera jest także motywowanie innych. Ma to szczególne znaczenie wówczas, kiedy warunki zewnętrzne są mniej przyjazne (wzrost konkurencji, kryzys gospodarczy). Dobry przywódca powinien zdawać sobie sprawę z tego, że jest obserwowany przez współpracowników, a jego zachowania są oceniane i komentowane. W perspektywie długofalowej lider odpowiada także za przygotowanie następców. Planowanie sukcesji to także odpowiedzialność, która spoczywa na jego barkach.

W klinikach stomatologicznych istotną umiejętnością może być zdolność do pracy z jednostkami wybitnymi. Może się zdarzyć, że dany lekarz jest wysokiej klasy specjalistą w swojej dziedzinie (np. chirurgia). Taka osoba, zdając sobie sprawę ze swojej wartości, może wymagać szczególnego traktowania. Trzeba jednak mieć na uwadze także to, aby różnymi decyzjami nie zaburzać atmosfery w zespole.

Podsumowanie

Na zakończenie można poruszyć jeszcze kilka kwestii, które mogą być pomocne w rozwijaniu zdolności przywódczych. Najwięcej można się nauczyć na podstawie porażek i niepowodzeń („sukcesy usypiają, porażki hartują”). Zarówno sukces, jak i porażka są chwilowe. Będąc na szczycie jako lider, dana osoba powinna się skupiać na współpracownikach, nie na sobie. Pełnienie roli lidera wiąże się z tym, że współpracownicy mówią to, co chce usłyszeć lider, a nie to, co sami myślą. Miarą dystansu przywódcy jest to, w jaki sposób znosi i reaguje na komentarze innych osób. Zdolność do słuchania innych wymaga rozwijania i pielęgnowania tej trudnej umiejętności. Dobrze mieć w otoczeniu doradcę, z którym można rozmawiać bez niepotrzebnych emocji. Jeśli lider ma zdolność do słuchania szeptów, nie będzie musiał znosić krzyków – to jedna z istotniejszych rad. Trzeba też pamiętać o tym, że sukcesy są wspólne (sukces ma wielu ojców, porażka jest sierotą). Dzielenie się sukcesami powoduje, że rośnie zaangażowanie członków zespołu. O charakterze lidera świadczy jego postępowanie w sytuacji, kiedy nikt inny nie widzi jego zachowań. Już po kilku tygodniach sprawowania władzy (a łączy się ona z przywództwem) można zaobserwować zmiany w osobowości lidera. Tym bardziej istotne jest zachowanie samokontroli oraz wsłuchiwanie się w opinie i sygnały niewerbalne, wysyłane przez współpracowników.

Autor:

prof. dr hab. Henryk Mruk
Katedra Zarządzania Międzynarodowego, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Zdjęcia:

Fotolia