Reinkluzja zęba trzonowego mlecznego w szczęce – opis przypadku

Reinkluzja jest procesem, który następuje wskutek zaburzeń biologicznego wyrzynania się zębów. W trakcie stopniowego odsuwania się zęba od płaszczyzny zgryzu dochodzi do jego powolnego zagłębiania się w dziąśle i kości wyrostka zębodołowego. Infraokluzja dotyczy zębów całkowicie lub częściowo wyrzniętych i w przypadku braku prawidłowego rozpoznania i niepodjęcia leczenia doprowadza do całkowitego przykrycia korony zęba przez tkanki miękkie [1, 14].

Według Pytlika wyróżnia się następujące typy reinkluzji:

• reinkluzja częściowa, w której ząb ulega zatopieniu do 1/2 wysokości koron zębów sąsiednich (faza A1) lub głębiej (faza A2);

• reinkluzja całkowita (faza B), w której następuje zanurzanie się zęba pod błonę śluzową, a kontakt z jamą ustną zachowany jest przez wąski kanał wysłany nabłonkiem.

Obniżenie korony zęba o 1 mm lub więcej klasyfikowane jest jako ząb reinkludowany [4, 6, 13].

Etiologia reinkluzji zębów mlecznych jest wieloprzyczynowa. Najbardziej popularna jest teoria ankylozy, czyli kościozrostu powstającego między korzeniami zęba reinkludowanego a otaczającą kością wyrostka zębodołowego. Proces ten prowadzi do miejscowego zahamowania wzrostu kości wyrostka zębodołowego. Ankyloza może być wynikiem zaburzeń równowagi między resorpcją a apozycją tkanki kostnej, może też rozwinąć się w wyniku wrodzonego defektu więzadła ozębnej, wzrostu nacisku podczas żucia, urazu czy miejscowych zaburzeń metabolicznych. Gdy obszar ankylozy przekracza 20% powierzchni korzenia, w badaniu stwierdza się dźwięczny odgłos opukowy w porównaniu do stłumionego w zębach z nieuszkodzoną ozębną [7, 10].

Brabant jest autorem teorii inercji kostnej, czyli tzw. miejscowego niedowładu kostnego.  Z nieustalonych przyczyn kość staje się niezdolna do przemian tkankowych. Zęby reinkludowane wraz z otaczającą je kością zatrzymują się w rozwoju i wzroście, i pozostają na niezmienionej wysokości. Wzrost szczęk i towarzyszące mu wyrzynanie zębów sąsiednich prowadzą do zanurzania się zęba przyczynowego [1, 7].

Kolejna teoria zakłada, że reinkluzja zębów mlecznych występuje u dzieci z parafunkcjami i dysfunkcjami narządu żucia, przede wszystkim przetrwałym połykaniem typu niemowlęcego [16].

Za inne przyczyny uważa się podłoże genetyczne – przy rodzinnym występowaniu reinkluzji, przebyte urazy, miejscowy stan zapalny [2, 16].

Zaburzenie rozwojowe, jakim jest reinkluzja, dotyczy najczęściej mlecznych zębów trzonowych, z przewagą występowania w żuchwie, gdzie 50% stanowią pierwsze zęby trzonowe, a kolejne 25% to drugie zęby trzonowe [2, 4, 15].

Występowanie intruzji zębów mlecznych ma negatywny wpływ na rozwój zgryzu i może prowadzić do zaburzeń naturalnej wymiany uzębienia, niedorozwoju wyrostka zębodołowego, nachylenia zębów sąsiednich w kierunku infraokludowanego zęba i wysunięcia się – ekstruzji – zębów przeciwstawnych.

Przy zagłębionych zębach trzonowych mlecznych mogą powstawać głębokie kieszenie dziąsłowe, sprzyjające rozwojowi procesów zapalnych i chorobom przyzębia w okolicy pierwszych trzonowców stałych [1, 8, 11, 14].

Postępowanie z reinkludowanym zębem powinno być oparte na indywidualnej ocenie przypadku. Metodą z wyboru stosowaną w leczeniu reinkluzji zębów mlecznych jest usunięcie ich, zanim dojdzie do całkowitego zagłębienia się zęba. Moment, w którym decydujemy o ekstrakcji, zależy od takich czynników, jak: tempo i stopień zagłębiania się zęba, obecność zawiązka zęba stałego i wiek dziecka. Decyzję o usunięciu zęba podejmuje się zawsze w przypadku szybko postępującego procesu, który może doprowadzić do uszkodzenia zawiązka zęba stałego. Także w przypadku reinkluzji całkowitej, powikłań zapalnych czy zaburzeń wyrzynania się innych zębów ekstrakcja zęba jest metodą z wyboru [3, 5, 9, 10, 12].

Materiał i metody

W pracy zaprezentowano przypadek 5-letniego chłopca skierowanego przez ortodontę z rozpoznaniem reinkluzji zęba 55. W badaniu klinicznym stwierdzono obecność wszystkich zębów mlecznych charakterystycznych dla tego okresu rozwojowego. Ząb 55 znajdował się za zębem 54, jego korona kliniczna leżała około 4 mm poniżej powierzchni żującej zęba wcześniejszego i pogrążona była w tkankach wyrostka zębodołowego szczęki do 2/3 swojej wysokości. Ząb wgłobiony był mocno osadzony w zębodole i nie wykazywał ruchomości (fot. 1).

Na podstawie obrazu klinicznego stwierdzono, iż ząb 55 znajdował się w fazie A2 reinkluzji częściowej. W badaniu radiologicznym – pantomogram – wykryto rzadkie zaburzenie położenia górnego zęba trzonowego mlecznego. Stwierdzono obecność zawiązków zębów stałych w szczęce (bez zębów ósmych) i w żuchwie oraz reinkludowanego zęba 55. Zawiązek zęba 15 leżał głębiej, bliżej dna zatoki szczękowej niż zawiązek zęba jednoimiennego 25 (fot. 2).

Ze względu na młody wiek pacjenta, szybko postępujący proces zatapiania się zęba 55 oraz bliskie sąsiedztwo zawiązka zęba 15 podjęto decyzję o usunięciu zęba mlecznego 55. Przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego skonsultowano z lekarzem ortodontą. Ekstrakcję wykonano w znieczuleniu miejscowym 2-proc. lidokainą z adrenaliną. Usunięty ząb miał prawidłowo ukształtowane korzenie, bez cech resorpcji. Gojenie rany pozabiegowej przebiegało prawidłowo (fot. 3).

Wyniki

Pomimo braku dolegliwości bólowych i miejscowego stanu zapalnego przy reinkludowanym zębie 55 podjęto decyzję o jego usunięciu. Ekstrakcja zęba szybko ulegającego zagłębieniu zapobiegła powikłaniu w postaci zaburzeń wyrzynania się zęba stałego 15.

Dyskusja

Reinkluzja jest jedną z postaci zaburzeń zębowych. Najczęściej ulegają jej zęby mleczne w żuchwie, rzadziej w szczęce. Problemy diagnostyczne i lecznicze mogą wystąpić u pacjentów w okresie rozwojowym [3, 14, 16].

Obecnie zdjęcia pantomograficzne u dzieci w okresie wymiany uzębienia wykonuje się częściej, co umożliwia łatwiejsze i wcześniejsze rozpoznanie tej anomalii. W badaniu klinicznym obserwuje się różnego stopnia zatopienie korony zęba w kości wyrostka zębodołowego z obniżeniem powierzchni żującej względem płaszczyzny zgryzu i zębów sąsiednich [2, 8].

Zbyt późne wykrycie infrapozycji zębów mlecznych może doprowadzić do powikłań miejscowych, dotyczących zarówno zaburzeń rozwoju i wyrzynania się zębów, jak i wzrostu kości szczęk [1, 5, 11].

Wnioski

Charakterystyczne dla reinkluzji jest obniżenie powierzchni zwarciowej zęba  reinkludowanego względem zębów sąsiednich. W przypadku rozpoznania infraokluzji zęba mlecznego należy podjąć decyzję o jego usunięciu. Pacjenci, u których zdiagnozowano występowanie tej nieprawidłowości, powinni pozostawać pod stałą opieką lekarza ortodonty, aby nie dopuścić do zmian w narządzie żucia.

Piśmiennictwo:

1. Janiszewska-Olszowska J., Syryńska M., Sporniak-Tutak K.: Reinkluzja stałych zębów trzonowych na podstawie piśmiennictwa i obserwacji własnych, „Czas. Stomat.” 2007, 12, 797-805.

2. Janas A., Grzesiak-Janas G.: Reinkluzja zębów, „Por Stomat” 2007, 2, 70-73.

3. Zielińska E.: Reinkluzja – przyczyny, objawy, postępowanie lecznicze, „Por Stomat” 2008, 3, 80-85.

4. Mazur M. i wsp.: Reinkluzja zębów – opis dwóch przypadków – pacjenta leczonego i nieleczonego oraz przegląd piśmiennictwa, „Mag Stom” 2009, 10, 28-33.

5. Popowski W. i wsp.: Reinkluzja zębów mlecznych. Postępowanie lecznicze na przykładzie dwóch różnych przypadków reinkluzji zębów mlecznych, „Nowa Stomatologia” 2013, 2, 78-82.

6. Sobolewska-Siemieniuk M. i wsp.: Zmiany morfologiczne w miazdze reinkludowanych zębów mlecznych, „Czas Stomatol” 2007, 7, 449-455.

7. Nagpal A. i wsp.: Eruption disturbances: an etiological cum management perspective, „Dento-maxillofac. Radiol” 2005, 34, 59-63.

8. Komorowska A., Lasota A: Ujemne skutki głębokiej infraokluzji trzonowców mlecznych, „Ortod Współcz” 2003, 5, 232-239.

9. Ponduri S., Birnie D.J., Sandy J.R.: Infraocclusion of secondary deciduous molars – an unusual outcome, „J Orthod” 2009, 36, 186-189.

10. Kennedy D.B.: Treatment strategies for ankylosed primary molars, „Eur Arch Paediatr Dent” 2009, 10, 201-210.

11. Qunitero E. i wsp.: Primary molars in severe infraocclusion: a retrospective study, „Eur J Paediatr Dent” 2003, 4, 78-83.

12. Brayan R.A., Welbury R.R.: Infraocclusion: a case report with an unexpected outcome, „Eur J Paediatr Dent” 2002, 3, 97-100.

13. Pytlik W., Kucharczyk-Boroś M.: Częstość występowania reinkluzji zębów, „Czas Stomat” 1986, 39, 750-754.

14. Suri L., Gagari E., Vastardis H.: Delayed tooth eruption: Pathogenesis, diagnosis and treatment. A literature review, „Am J Orthod Dentofacial Orthop” 2004, 126, 432-443.

15. Kurol J.: Infraocclusion of primary molars: an epidemiologic and familial study, „Community Dent Oral Epidemiol” 1981, 9, 94-102.

16. Jonkisz-Kristek M., Gromny A.: Metody terapeutyczne stosowane u pacjentów z infraokluzją zębów mlecznych na podstawie przeglądu piśmiennictwa, „J Stoma” 2014, 67, 360-371.

Autorzy i zdjęcia:

dr n. med. Beata Nyrka, prof. dr hab. n. med. Mansur Rahnama
Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Słowa kluczowe: 
reinkluzja, trzonowce mleczne, leczenie.

Streszczenie: 
Reinkluzja jest zaburzeniem biologicznego wyrzynania się zęba. Etiologia opisanego procesu nie jest do końca wyjaśniona, istnieje wiele hipotez dotyczących mechanizmów powodujących zatapianie się zębów. W pracy opisano przypadek 5-letniego chłopca, u którego stwierdzono obecność reinkludowanego, zatopionego drugiego zęba trzonowego mlecznego w szczęce. Autorzy przedstawili obraz kliniczny i wybraną metodę postępowania leczniczego.