Remineralizacja i zahamowanie postępu zmian próchnicowych u dzieci na skutek profesjonalnej fluoryzacji zębów – przegląd systematyczny

Mimo postępu w opiece stomatologicznej, jaki nastąpił w ostatnich kilku dekadach, próchnica zębów to wciąż powszechny problem zdrowotny, dotykający wiele dzieci. Amerykański Ośrodek Kontroli i Prewencji Chorób podaje, że 28% wszystkich tamtejszych dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym cierpi na próchnicę, a prawie połowa ma próchnicę, nim rozpocznie naukę w zerówce [1].

Próchnica zębów to najczęstsza choroba przewlekła amerykańskich dzieci w wieku 5-17 lat, przewyższająca pięciokrotnie liczbę dzieci cierpiących na astmę [2]. Dzieci poszkodowane społecznie, to jest pochodzące z biednych rodzin i mające niewykształconych rodziców, zapadają na nią nieproporcjonalnie częściej [3, 4]. Nie dość tego, zwykła opieka stomatologiczna jest dla nich zazwyczaj albo niedostępna, albo rodzin na nią nie stać [5, 6]. Niedostatek personelu stomatologicznego i potrzeba stosowania specjalnego sprzętu utrudnia jej leczenie za pomocą konwencjonalnych wypełnień. Toteż dla rozwiązania tego problemu konieczne są alternatywne metody leczenia; w tym celu postulowano stosowanie profesjonalnej fluoryzacji [7].

Współczesna filozofia postępowania wobec próchnicy zmieniła się z tradycyjnego podejścia zabiegowego w model medyczny: fluoryzacja stosowana jest nie tylko, by zapobiec próchnicy, ale też by zatrzymać jej postęp. Profesjonalna fluoryzacja to metoda stosunkowo tania i łatwa, toteż wykorzystano ją, by powstrzymać aktywną próchnicę [7]. Fluor hamuje demineralizację szkliwa. Fluorek wapnia, który odkłada się na powierzchni zęba, nie jest łatwo rozpuszczalny i może działać jako rezerwuar fluoru [8]. Może on też obniżać krytyczną wartość pH w jamie ustnej, przy której następuje rozpuszczanie się kryształów hydroksyapatytu lub demineralizacja, w przybliżeniu z 5,5 do 4,5.

Fluor może zostać stopniowo wbudowany w kryształy fluoroapatytu na powierzchni zęba, czyniąc ją oporniejszą na rozpuszczanie się pod wpływem kwasów. Oprócz hamowania demineralizacji, fluor wzmaga remineralizację szkliwa, zwiększając szybkość tego procesu i zawartość związków mineralnych w obrębie wczesnych zmian próchnicowych. Wbudowanie fluoru czyni odkładające się minerały słabiej rozpuszczalnymi w kwasach. Chociaż specyficzny mechanizm jego działania nie jest w pełni poznany, przyjmuje się, że stosowane miejscowo fluorki działają na powierzchni zęba. Fluor hamuje metabolizm płytki nazębnej, wpływa na proces jej tworzenia, zmienia jej skład i zmniejsza zdolność bakterii do produkcji kwasów z węglowodanów [8].

W stomatologii stosuje się różne rodzaje i postacie związków fluoru w różnych stężeniach. Wiele publikacji opisuje ich skuteczność w zapobieganiu próchnicy zębów u dzieci i młodzieży [9]. Co więcej, zastosowanie profesjonalnej fluoryzacji rozszerzono o remineralizację wczesnych zmian próchnicowych szkliwa (białych plam) i hamowanie postępu próchnicy zębiny. Chociaż w piśmiennictwie opisywano oba te aspekty działania fluoru, dotychczas nie opublikowano żadnego kompleksowego przeglądu, oceniającego jakość dowodów. Celem badania był systematyczny przegląd skuteczności klinicznej profesjonalnej fluoryzacji w aspekcie remineralizacji i zahamowania postępu próchnicy zębów u dzieci.

Materiał i metoda

Publikowany przegląd systematyczny pozostaje w zgodzie z deklaracją PRISMA dla przeglądów systematycznych i metaanaliz [10].

Strategia przeszukiwania

Dwoje badaczy (S.S.G i S.Z) oddzielnie przeprowadziło systematyczne przeszukiwanie zawartości 4 naukowych baz danych (PubMed, Cochrane Library, ISI Web of Science, Embase) pod kątem następujących słów kluczowych: fluor (remineralizacja albo zahamowanie) i próchnica u dzieci albo próchnica wczesnodziecięca. Wstępna lista objęła artykuły opublikowane w okresie od 1948 r. do 2014 r., zawierające poszukiwane hasła.

Wybór badań klinicznych dotyczących remineralizacji lub zahamowania postępu próchnicy na skutek profesjonalnej fluoryzacji

Przejrzano ręcznie tytuły i streszczenia wstępnie zidentyfikowanych publikacji. Z analizy wykluczono badania kliniczne dotyczące preparatów z fluorem do użytku domowego, badania laboratoryjne, prace kazuistyczne, poglądowe, artykuły w językach innych niż angielski i niezwiązane z tematem. Pozyskano pełne teksty pozostałych publikacji. Ręcznie przeszukano piśmiennictwo pozostałych prac, by zidentyfikować inne artykuły pasujące do tematu. Ostatecznie do analizy wybrano badania spełniające następujące kryteria: badanie kliniczne przeprowadzone na grupie dzieci, a za punkt końcowy przyjmujące remineralizację lub zahamowanie postępu próchnicy na skutek profesjonalnej fluoryzacji.

Po zakończeniu wstępnej kwalifikacji dwoje badaczy omówiło wybrane artykuły. Jeśli istniały wątpliwości, przed podjęciem decyzji artykuł omawiano z trzecim badaczem (C-H.C.). Dane podzielono na dwie grupy (remineralizacja wczesnej próchnicy szkliwa i zatrzymanie postępu próchnicy). Obliczono odsetki uzyskanej remineralizacji wczesnej próchnicy szkliwa i zatrzymanie postępu próchnicy. Ryzyko błędu systematycznego każdej analizowanej pracy oceniało oddzielnie dwoje badaczy (S.S.G. i S.Z.), omawiając wyniki z trzecim (C-H.C.).

Zbieranie i analiza danych dotyczących wczesnej próchnicy szkliwa i próchnicy zębiny

Dane z wybranych prac podzielono przed analizą statystyczną na 2 grupy: wczesną próchnicę szkliwa i próchnicę zębiny. W pierwszej z oryginalnych danych uzyskanych przez badaczy wynotowano sumaryczną liczbę zmian próchnicowych przed i po leczeniu, następnie obliczono odsetek remineralizacji dla każdej publikacji. Przeprowadzono metaanalizę w modelu efektów losowych, by obliczyć całkowity odsetek zremineralizowanych wczesnych zmian próchnicowych szkliwa i by zademonstrować wagę każdego z badań zgodnie z liczebnością próby i wyliczonym odsetkiem zremineralizowanych wczesnych zmian próchnicowych szkliwa (oprogramowanie Stata 13.1, StataCorp LP, USA) W drugiej z grup stopień zahamowania próchnicy zębiny obliczono na podstawie różnicy sumarycznej liczby powierzchni objętych czynną próchnicą zębiny wyjściowo oraz po interwencji. Zgodnie z metodyką analizowanych badań próchnica była uznawana za czynną, gdy zmiana była miękka przy badaniu sondą, a za powstrzymaną, gdy zmiana wydawała się twarda [11-17]. Przeprowadzono metaanalizę w modelu efektów losowych, by obliczyć odsetek powstrzymanej próchnicy zębiny. Ryzyko błędu systematycznego każdego badania wyliczono według metody proponowanej w podręczniku „Cochrane Handbook for Systematic Review of Interventions” [18].

Wyniki badań artykułów o skuteczności profesjonalnej fluoryzacji 

Początkowe przeszukiwanie zidentyfikowało łącznie 2177 artykułów opublikowanych między 1948 a 2014 rokiem, w tym: 157 z PubMed, 47 z Cochrane Library, 128 z ISI Web of Science i 1845 z Embase. 134 zduplikowane rekordy usunięto. Po ręcznym przejrzeniu tytułów i streszczeń 1946 prac wykluczono z analizy, a wybrano 97 prac spełniających kryteria włączenia. Ponadto dodano 3 inne zidentyfikowane na podstawie piśmiennictwa. Łącznie pozyskano i przejrzano pełne teksty 100 prac.

Po tym przeglądzie z analizy wyłączono 83 artykuły, poświęcone zapobieganiu próchnicy i oceniające redukcję rozwoju nowych zmian próchnicowych w okresie trwania badania. Pozostałych
17 prac  podzielno na 2 grupy. W grupie 1 znalazło się 10 badań oceniających stosowanie profesjonalnej fluoryzacji w celu remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych szkliwa, czyli białych plam (tab. 1). W 1 z nich stwierdzono, że czterofluorek krzemu nie prowadzi do remineralizacji białych plam [19]. W 2 stosowano żel z fluorem. Jedni autorzy stwierdzili, że żel z fluorkiem sodu znamiennie wpływa na remineralizację wczesnych zmian próchnicowych szkliwa [20], inni – że żel z zakwaszonym fosforanem fluoru nie jest w tym aspekcie skuteczny [21]. W kolejnej pracy podano, że zastosowanie 10-proc. fluorku diaminasrebra, wypełnienie cementem glasjonomerowym i systematyczne mycie zębów podobnie wpływały na remineralizację wczesnych zmian próchnicowych szkliwa [22]. W 6 badaniach stwierdzono, że lakier z fluorkiem sodu (NaF) może prowadzić do remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych szkliwa [23-28]. Ryzyko błędu systematycznego każdego badania pokazano w tab. 1.

Tylko w 1 pracy z NaF podano zmianę rozmiaru zmian próchnicowych, natomiast w 5 innych – odsetek zremineralizowanej wczesnej próchnicy szkliwa. Metaanalizę wykonano na 4 z 5 badań, 1 pracę, w której używano 6-proc. NaF z 6-proc. CaF₂ [25], wykluczono. Wyniki wykazały, że zbiorczo odsetek remineralizacji wczesnej próchnicy szkliwa wyniósł 63,6% (95% CI: 36-91,2%; p < 0,001; rys. 2). Choć pracy, w której oceniano zmianę rozmiaru zmian próchnicowych [28], nie można było objąć metaanalizą, warto wspomnieć, że wykazano w niej, iż przeciętne rozmiary wczesnej próchnicy szkliwa u dzieci poddanych profesjonalnej fluoryzacji z użyciem NaF były znamiennie mniejsze niż u dzieci, u których nie stosowano fluoru. W publikacji wyłączonej z metaanalizy podano również, że stosowanie 6-proc. NaF z 6-proc. CaF₂ powodowało znamienne odwrócenie wczesnej próchnicy szkliwa w porównaniu z brakiem fluoryzacji [25].

Grupa 2 objęła 7 badań oceniających hamujący wpływ fluoru na próchnicę zębiny (tab. 2). Stosowanymi preparatami były: fluorek diaminasrebra (SDF) w różnych stężeniach albo fluorek nanosrebra. Wykazano, że 38-proc. SDF, 30-proc. SDF, 12-proc. SDF i fluorek nanosrebra wywierały ewidentny wpływ hamujący na próchnicę zębiny. Do metaanalizy wybrano 5 badań, w których używano 38-proc. roztworu SDF. W 3 spośród nich [11, 12, 14] preparat stosowano co roku, a średni odsetek zahamowanej próchnicy zębiny sięgał od 65,2% do 79,2%. W kolejnym badaniu 38-proc. SDF aplikowano co 6 miesięcy, a średni odsetek zahamowanej próchnicy zębiny wyniósł 84,8% [13]. W ostatnim z badań preparat zastosowano jednorazowo w punkcie wyjściowym, uzyskując średni odsetek zahamowanej próchnicy zębiny 31,2% [15]. Zbiorczo średni odsetek zahamowanej próchnicy zębiny po zastosowaniu SDF wynosił 65,9% (95% CI: 41,2-90,7%; p < 0,001; rys. 2), przy czym każde z badań prezentowało mniej więcej równą wagę. Ryzyko błędu systematycznego każdego badania pokazano w tab. 2.

Dyskusja o skuteczność profesjonalnej fluoryzacji 

Dotychczas opublikowano 2 przeglądy Cochrane, wykazujące skuteczność profesjonalnej fluoryzacji (za pomocą żeli i lakierów) w zapobieganiu próchnicy [29, 30]. Oprócz wskazań zapobiegawczych, fluoryzacja jest też stosowana w celu uzyskania remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych szkliwa i zahamowania postępu próchnicy zębiny u dzieci. Jednak dotąd nie było żadnego przeglądu systematycznego, w którym oceniano by skuteczność profesjonalnej fluoryzacji w tym zakresie, choć jest to ważne zagadnienie.

Z biegiem lat badacze wypracowali wytyczne standaryzacji badań klinicznych, takie jak CONSORT 2010 [31] i SPIRIT 2013 [32]. Choć publikowany przegląd został dokonany w oparciu o 4 wiodące bazy danych, liczba badań klinicznych, które można było w nim wykorzystać, nie była duża. Ponadto poszczególne różniły się metodologią i ocenianymi parametrami, utrudniając porównanie. Stąd nie mogły być zawarte w metaanalizie. Wyjściowa rozległość próchnicy różniła się pomiędzy badaniami, dlatego też nie analizowano zmian wartości bezwzględnych ani współczynnika delta, tylko odsetek zremineralizowanych wczesnych zmian próchnicowych szkliwa i powstrzymanej próchnicy zębiny. Oszacowano ryzyko błędu systematycznego każdego badania w 6 kategoriach według podręcznika „Cochrane Handbook of Systematic Review of Interventions” [18].

W przypadku kilku prac albo nie zastosowano utajnienia przydziału i zaślepienia przy ocenie punktów końcowych, albo autorzy o tym nie wspomnieli. W niektórych badaniach liczebność próby była zbyt mała, zaś w kilku innych nie przedstawiono procedury statystycznej obliczania liczebności próby lub nie uzasadniono liczebności próby. Co więcej, badania kliniczne z korzystnymi wynikami generalnie mają większe szanse na opublikowanie, niż gdy wyniki są nieistotne. Taki błąd publikacji może doprowadzić do tego, że przegląd da wyniki fałszywie dodatnie. Aby ten błąd wyeliminować, w publikowanym przeglądzie dwoje badaczy (S.S.G. i S.Z.) niezależnie przeprowadzało wstępny przegląd piśmiennictwa, używając dobrze zdefiniowanych kryteriów włączenia. Wreszcie, co nie jest nieistotne, brano pod uwagę tylko artykuły angielskojęzyczne. SDF jest używany głównie w krajach azjatyckich, takich jak Japonia i Chiny, oraz południowoamerykańskich, np. w Brazylii i Argentynie [33]. Wobec tego publikowany przegląd może nie być wyczerpujący, nie obejmuje bowiem prac opublikowanych w językach japońskim, chińskim, hiszpańskim ani portugalskim.

Metaanalizy dają wyniki bardziej wiarygodne i obarczone mniejszym ryzykiem błędu systematycznego, łączą bowiem dane dostarczane przez wiele niezależnych prac i dokonują analizy statystycznej różnych wyników [34]. Wymagają jednak, aby badania miały podobne punkty końcowe i przedstawiały jednolity sposób prezentacji wyników. Niektórych badań klinicznych nie da się ująć w metaanalizach z powodu różnic w punktach końcowych. Trudno też znormalizować wszystkie opublikowane badania kliniczne, a wpływ niejednolitości pomiędzy badaniami jest niepewny [35]. Ponieważ badania objęte tym przeglądem były prowadzone przez różnych badaczy, używających niezupełnie tej samej metody leczenia, wykorzystano model efektów losowych. W tym modelu badania z większą liczebnością próby miały większą wagę w analizie, a zatem większy wpływ na zbiorczy wynik.

Skuteczność lakieru NaF w zapobieganiu próchnicy zębów wykazywano w innych przeglądach [36, 37], nie jest to więc naszym celem. Objął on badania dotyczące remineralizacji wczesnej próchnicy szkliwa, czyli białych plam. Takich badań klinicznych było 6 i wszystkie wykazały, że NaF może doprowadzić do remineralizacji wczesnej próchnicy szkliwa. Wyniki metaanalizy 4 badań wykazały, że lakier z 5-proc. NaF powoduje remineralizację w przybliżeniu 2/3 wczesnych zmian próchnicowych szkliwa u dzieci [23, 24, 26, 27]. Dodatkowe składniki chemiczne lub mineralne lakieru, takie jak chlorheksydyna albo fluorek wapnia, nie miały znamiennego wpływu w zakresie remineralizacji wczesnej próchnicy szkliwa [24, 26, 27]. Istnieją ograniczone dowody na skuteczność w tym zakresie także innych związków fluoru do stosowania profesjonalnego, takich jak 0,9-proc. SiF₄ [19], żelu z 0,42-proc. NaF [20, 21] i 10-proc. SDF [22].

Neutralny fluorek srebra może być niestabilny [38]. Dlatego można go rozpuścić w amoniaku, wskutek czego powstają złożone jony fluorku diaminasrebra (przez część badaczy określanego skrótem SDF) [38]. Najczęściej używa się stężenia 38-proc. (44 800 ppm fluoru), ale stosowane też były stężenia 30-proc. (35 400 ppm) i 12-proc. (14 150 ppm) [39]. W publikowanym przeglądzie do metaanalizy wybrano 5 takich badań. We wszystkich wywnioskowano, że SDF jest skuteczniejszy w zapobieganiu próchnicy niż lakier z fluorem [40]. Należy zauważyć, że wobec tego metaanaliza obejmowała wyłącznie badania z wynikami pozytywnymi, toteż jej rezultaty powinny być interpretowane ostrożnie.

W publikowanym przeglądzie stwierdzono, że 38-proc.SDF skutecznie powstrzymuje postęp próchnicy zębiny zarówno zębów mlecznych, jak i stałych u dzieci. Już wcześniej donoszono, że jest on pod tym względem skuteczniejszy od lakieru z NaF [11, 12]. Nie ma potrzeby usuwania zakażonej zębiny (oczyszczania ubytku) przed aplikacją SDF [12]. W badaniu klinicznym przeprowadzonym w Nepalu SDF zastosowano tylko jeden raz [15], podczas gdy inni autorzy aplikowali preparat generalnie raz w roku. Mogło to być jedną z głównych przyczyn stwierdzenia we wspomnianej publikacji mniejszego odsetka zahamowania postępu próchnicy niż w innych badaniach.

W innej pracy wykazano, że zwiększenie częstotliwości aplikacji 38-proc. SDF do dwóch razy w roku doprowadziło do większego odsetka zahamowania próchnicy [14]. 2 publikacje podały, że SDF wykazał przewagę nad wypełnieniami cementem glasjonomerowym pod względem zahamowania próchnicy zębiny [14, 16]. Trzeba jednak zaznaczyć, że przed wypełnieniem nie opracowywano ubytku, a odbudowę wykonywano w warunkach narażenia na wilgoć. Podano też, że nie tylko 38-proc., ale także 30-proc. SDF stanowi skuteczną interwencję powstrzymującą postęp próchnicy zębiny w zębach mlecznych [16]. Natomiast jednorazowe zastosowanie 12-proc. SDF okazało się w tym aspekcie nieskuteczne [15].

Ograniczeniem tego przeglądu jest mała liczba dostępnych badań klinicznych. 5 wybranych publikacji różniło się pod względem uzębienia i wieku pacjentów, stężenia SDF, sposobu i częstotliwości aplikacji oraz czasu leczenia.

Czarne zabarwienie zmian próchnicowych po aplikacji SDF to istotna wada tego preparatu, która może powodować niezadowolenie dzieci i ich rodziców. W badaniu, w którym użyto innowacyjnego produktu, fluorku nanosrebra, stwierdzono, że skutecznie hamuje on próchnicę zębiny bez powodowania ciemnych przebarwień [17]. SDF w 38-proc. stężeniu zawiera duże stężenia srebra i fluoru. Obawy może budzić kwestia bezpieczeństwa jego stosowania, w szczególności u najmłodszych dzieci. W dostępnym piśmiennictwie nie donoszono jednak o żadnych poważnych działaniach ubocznych. W przyszłości należałoby przeprowadzić więcej badań w tym aspekcie.

Wnioski

Profesjonalna fluoryzacja lakierem z 5-proc. fluorkiem sodu może doprowadzić do remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych szkliwa u dzieci. Roztwór fluorku diaminasrebra w 38-proc. stężeniu skutecznie hamuje postęp aktywnej próchnicy zębiny. Ponieważ liczba badań klinicznych analizujących możliwości powstrzymania postępu próchnicy zębów jest ograniczona, należy ich przeprowadzić więcej.

Podziękowania

Badanie sfinansował fundusz badań naukowych uniwersytetu w Hongkongu (nr grantu: 17107315).

Konflikt interesów

Wszyscy autorzy oświadczają, że nie zachodzi żaden konflikt interesów.

Udział autorów

S.S.G. i S.Z. wykonały systematyczny przegląd badań i napisały pracę. Pozostali autorzy jednakowo przyczynili się do nadzorowania pracy, przeczytali i zatwierdzili wersję ostateczną.

Informacja o autorach

Sherry S. Gao jest doktorantką, Shinan Zhang absolwentką studium doktoranckiego, May L. Mei stypendystką podoktorancką, C-H. Chu jest profesorem nadzwyczajnym, a Edward C-M. Lo profesorem zwyczajnym Wydziału Stomatologii Uniwersytetu w Hongkongu.

Tłumaczenie

lek. med. Dorota Tukaj.

“BMC Oral Health” 2016; 16:12.

Piśmiennictwo

1. Dye B.A., Tan S., Smith V., Lewis B. et al.: Trends in oral health status: United States, 1988-1994 and 1999-2004. “Vital and health statistics”. Series 11, Data from the National Health Survey, 2007(248):1-92.

2. Bagramian R.A., Garcia-Godoy F., Volpe A.R.: The global increase in dental caries. A pending public health crisis. “Am J Dent.” 2009 ;22 (1): 3-8.

3. Chu C., Fung D., Lo E.: Dental public health: dental caries status of preschool children in Hong Kong. “Br Dent J.” 1999; 187 (11): 616-20.

4. Chu C.-H., Ho P.-L., Lo E.C.: Oral health status and behaviours of preschool children in Hong Kong. “BMC Public Health” 2012; 12 (1): 767.

5. Chu C., Lo E.: Promoting caries arrest in children with silver diamine fluoride: a review. “Oral Health Prev Dent.” 2008; 6(4): 315-21.

6. Rajab L.D., Hamdan M.: Early childhood caries and risk factors in Jordan. “Community Dent Health” 2002; 19(4): 224-9.

7. Chu C., Mei M.L., Lo E.: Use of fluorides in dental caries management. “Gen Dent.” 2009, 58(1): 37-43; quiz 44-35, 79-80.

8. Mei M.L., Chu C.H., Low K.H. et al.: Caries arresting effect of silver diamine fluoride on dentine carious lesion with S. mutans and L. acidophilus dual-species cariogenic biofilm. “Med Oral Patol Oral Cir Bucal.”, 2013; 18(6): e824.

9. Divaris K, Preisser J., Slade G.: Surface-specific efficacy of fluoride varnish in caries prevention in the primary dentition: results of a community randomized clinical trial. “Caries Res.” 2012; 47(1): 78-87.

10. Moher D., Liberati A., Tetzlaff J., Altman D.G.: Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. “Ann Intern Med.” 2009; 151(4): 264-9.

11. Lo E., Chu C., Lin H.: A community-based caries control program for pre-school children using topical fluorides: 18-month results. “J Dent Res.” 2001; 80(12): 2071-4.

12. Chu C., Lo E., Lin H.: Effectiveness of silver diamine fluoride and sodium fluoride varnish in arresting dentin caries in Chinese pre-school children. “J Dent Res.” 2002; 81(11): 767-70.

13. Llodra J., Rodriguez A., Ferrer B. et al.: Efficacy of silver diamine fluoride for caries reduction in primary teeth and first permanent molars of schoolchildren: 36-month clinical trial. “J Dent Res.” 2005; 84(8):721-4.

14. Zhi Q.H., Lo E.C.M., Lin H.C.: Randomized clinical trial on effectiveness of silver diamine fluoride and glass ionomer in arresting dentine caries in preschool children.” J Dent.” 2012; 40(11): 962-7.

15. Yee R., Holmgren C., Mulder J. et al.: Efficacy of silver diamine fluoride for arresting caries treatment. “J Dent Res.” 2009; 88(7): 644-7.

16. dos Santos V.E., de Vasconcelos F., Ribeiro A.G., Rosenblatt A.: Paradigm shift in the effective treatment of caries in schoolchildren at risk. “Int Dent J.” 2012; 62(1): 47-51.

17. dos Santos V.E., Vasconcelos Filho A., Targino A.G.R. et al.: A new “Silver-Bullet” to treat caries in children–Nano Silver Fluoride: a randomised clinical trial. “J Dent.” 2014; 42(8): 945-51.

18. Higgins J.P., Green S.: Cochrane handbook for systematic reviews of interventions, vol. 5: Wiley Online Library; 2008.

19. Tranæus S., Al-Khateeb S., Björkman S. et al.: Application of quantitative light-induced fluorescence to monitor incipient lesions in caries-active children. A comparative study of remineralisation by fluoride varnish and professional cleaning. “Eur J Oral Sci.” 2001; 109(2): 71-5.

20. Kukleva M.P.: Treatment of incipient caries in children with fluoride gel. “Folia Med.” 2001; 44(1-2): 50-5.

21. Bonow M.L.M., Azevedo M.S., Goettems M.L., Rodrigues C.R.M.D.: Efficacy of 1.23% APF gel applications on incipient carious lesions: a double-blind randomized clinical trial. “Braz Oral Res.” 2013; 27(3): 279-85.

22. Braga M., Mendes F., De Benedetto M., Imparato J.: Effect of silver diammine fluoride on incipient caries lesions in erupting permanent first molars: a pilot study. “J Dent Child.” 2009; 76(1): 28-33.

23. Autio-Gold J.T., Courts F.: Assessing the effect of fluoride varnish on early enamel carious lesions in the primary dentition. “J Am Dent Assoc.” 2001; 132(9): 1247-53.

24. De Amorim R.G., Leal S.C., Bezerra A.C.B. et al.: Association of chlorhexidine and fluoride for plaque control and white spot lesion remineralization in primary dentition. “Int J Paediatr Dent.” 2008, 18(6): 446-451.

25. Xhemnica L., Sulo D., Rroço R., Hysi D.: Fluoride varnish application: a new prophylactic method in Albania. Effect on enamel carious lesions in permanent dentition. “Eur J Paediatr Dent.” 2008; 9(2): 93-6.

26. Ferreira J.M.S., Aragão A.K.R., Rosa A.D.B. et al.: Therapeutic effect of two fluoride varnishes on white spot lesions: a randomized clinical trial. “Braz Oral Res.” 2009; 23(4): 446-51.

27. Almeida M.Q., Costa O.X.I., Ferreira J.M.S. et al.: Therapeutic potential of Brazilian fluoride varnishes: an in vivo study. “Braz Dent J.” 2011; 22(3): 193-7.

28. Du M., Cheng N., Tai B., Jiang H. et al.: Randomized controlled trial on fluoride varnish application for treatment of white spot lesion after fixed orthodontic treatment. “Clin Oral Investig.” 2012; 16(2): 463-8.

29. Marinho V.C.C., Worthington H.V., Walsh T., Clarkson J.E.: Fluoride varnishes for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2013, Issue 7. Art. No.: CD002279. DOI:10.1002/14651858.CD002279.pub2.

30. Marinho V.C.C., Worthington H.V., Walsh T., Chong L.Y.: Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2015, Issue 6. Art. No.: CD002280. DOI: 10.1002/14651858.CD002280.pub2.

31. Schulz K.F., Altman D.G., Moher D.: CONSORT 2010 statement: updated guidelines for reporting parallel group randomised trials. “BMC Med.” 2010; 8(1): 18.

32. Chan A.-W., Tetzlaff J.M., Altman D.G. et al.: SPIRIT 2013 statement: defining standard protocol items for clinical trials. “Ann Intern Med.” 2013; 158 (3): 200-7.

33. Chu C.H., Mei L., Seneviratne C.J., Lo E.C.M.: Effects of silver diamine fluoride on dentine carious lesions induced by Streptococcus mutans and Actinomyces naeslundii biofilms. “Int J Paediatr Dent.” 2012; 22(1): 2-10.

34. Wong A.W., Zhang C., Chu C.-H.: A systematic review of nonsurgical single-visit versus multiple-visit endodontic treatment. “Clin Cosmet Investig Dent.” 2014; 6:45.

35. Thompson S.G., Pocock S.J.: Can meta-analyses be trusted? “Lancet” 1991; 338(8775): 1127-30.

36. Chu C., Lo E.: A review of sodium fluoride varnish. “Gen Dent.” 2005; 54(4): 247-53.

37. Petersen P.E., Lennon M.A.: Effective use of fluorides for the prevention of dental caries in the 21st century: the WHO approach. “Community Dent Oral Epidemiol.” 2004; 32(5): 319-21.

38. Mei M.L., Ito L., Cao Y. et al.: Inhibitory effect of silver diamine fluoride on dentine demineralisation and collagen degradation. “J Dent.” 2013; 41(9): 809-17.

39. Mei M.L., Chu C.H., Lo E.C.M.: Samaranayake LP. Fluoride and silver concentrations of silver diammine fluoride solutions for dental use. “Int J Paediatr Dent.” 2013; 23(4): 279-85.

40. Rosenblatt A., Stamford T., Niederman R.: Silver diamine fluoride: a caries “silver-fluoride bullet”. “J Dent Res.” 2009; 88(2): 116-25.

Caries remineralisation and arresting effect in children by professionally applied fluoride treatment – a systematic review

Autorzy:

Sherry Shiqian Gao, Shinan Zhang, May Lei Mei, Edward Chin-Man Lo, Chun-Hung Chu

Wydział Stomatologii Uniwersytetu w Hongkongu

Słowa kluczowe:

dzieci, remineralizacja, próchnica, zahamowanie, przegląd.

Key words:

caries, children, remineralisation, arrest, review.

Streszczenie:

Profesjonalna aplikacja miejscowych preparatów z fluorem jest powszechnie akceptowana jako opłacalna i łatwa w stosowaniu metoda zapobiegania próchnicy zębów i remineralizacji wczesnych zmian próchnicowych szkliwa, czyli białych plam. Stosuje się ją, aby powstrzymać postęp próchnicy zębiny. Celem badania była ocena klinicznej skuteczności profesjonalnej fluoryzacji w aspekcie remineralizacji i zahamowania rozwoju zmian próchnicowych u dzieci.

Summary:

As a low-cost and easily operated treatment, the use of professionally applied topical fluoride was approved for preventing dental caries and remineralising early enamel caries or white spot lesions. It is also used to arrest dentine caries. The aim of this study is to investigate the clinical efficacy of professional fluoride therapy in remineralising and arresting caries in children.