Rozszczepienie podniebienia – co musisz wiedzieć?

Rozszczepienie wargi i podniebienia to jedne z najczęstszych wad rozwojowych u ludzi. Przyjmuje się, że stanowią około 15% wszystkich zaburzeń rozwojowych. Rozszczepienie to przerwanie ciągłości anatomicznej tkanej jamy ustnej i nosa. Rozszczep wargi i podniebienia może prowadzić do wielu powikłań: zaburzenia słuchu, mowy, przełykania, odruchu ssania (u niemowląt), deformacji układu kostnego i mięśniowego twarzoczaszki oraz problemów emocjonalnych.

Zdjęcie ilustracyjne / Adobe Stock

Spis treści:

• Rozszczepienie podniebienia i wargi – klasyfikacja i rodzaje
• Rozszczepienie podniebienia i wargi – możliwe przyczyny
• Rozszczepienie podniebienia i wargi – diagnostyka i leczenie

Rozszczepienie podniebienia i wargi – klasyfikacja i rodzaje

Rozszczepienie podniebienia i wargi to wady rozwojowe powstałe na wczesnym etapie życia płodowego (embriogeneza). W przypadku rozszczepienia wargi zaburzenia powstają między 3 a 7 tygodniem ciąży, a rozszczepy podniebienia między 5 a 12 tygodniem ciąży. Rozszczep polega na wytworzeniu się szczeliny lub braku zespolenia w strukturze tkanki formującej wargę (tzw. zajęcza warga) lub podniebienia (tzw. wilcza paszcza).

Nie jest jeszcze znana przyczyna dołączania rozszczepienia podniebienia do rozszczepu wargi.

Przerwy i szczeliny w strukturach formujących mogą powstawać w innych miejscach twarzoczaszki, np., w okolicach oczu, uszu, nosa, policzków czy czoła.

Statystycznie, na rozszczepienie wargi zapada więcej noworodków płci męskiej, lecz izolowane rozszczepienie podniebienia to częsta deformacja u dziewczynek.

Podział rozszczepień na rodzaje:

• Rozszczep podniebienia miękkiego i języczka
• Rozszczep podniebienia miękkiego i twardego (całkowity lub częściowy)
• Rozszczep wargi i wyrostka zębodołowego (jednostronny lub dwustronny)
• Rozszczep wargi (jednostronny lub dwustronny)
• Rozszczep podniebienia miękkiego i twardego w połączeniu z rozszczepem wargi i wyrostka zębodołowego (jedna lub dwie strony)

Rozszczepienie podniebienia i wargi – możliwe przyczyny

Nie zostały jeszcze dokładnie poznane przyczyny powstawania rozszczepień. Z całą pewnością genetyka jest istotna w powstawaniu rozszczepień, lecz skłonność do powstawania występuje w specyficznych warunkach.

Do szczególnych uwarunkowań środowiskowych w czasie ciąży zaliczamy:

• Hipoksemia – niedobór tlenowy w życiu płodowym
• Niedobór kwasu foliowego lub witaminy A, kwasu pantotenowego
• Hiperwitaminoza – przedawkowanie witaminy A i E
• Nikotynizm matki
• Alkoholizm matki – embriopatia alkoholowa
• Promieniowanie jonizujące
• Głodzenie matki w ciąży
• Kortykosterydy – wydzielane przez organizm poddawany dużemu stresowi
• Utrata płynu owodniowego
• Zakażenia wirusowe
• Przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego
• Krwawienie wewnątrzmaciczne

Rozszczepienie podniebienia i wargi – diagnostyka i leczenie

Prawdopodobieństwo właściwego rozpoznania wady rozwojowej w obrębie twarzoczaszki płodu jest ściśle związane z wiekiem ciąży, rodzajem aparatury diagnostycznej oraz doświadczeniem i wyszkoleniem lekarza diagnosty.

Diagnostyka prenatalna przy wykorzystaniu aparatów ultrasonograficznych uznawana jest za metodę nieniosąca ryzyka ani dla przyszłej matki, ani płodu.

Badanie aparatem USG pozwala na wczesną ocenę budowy anatomicznej.  Diagnostyka USG powinna uwzględniać pomiar obwodu czaszki i mózgowia płodu, kształt głowy z uwzględnieniem podniebienia i wargi górnej.

Leczenie rozszczepienia podniebienia i wargi polega na leczeniu operacyjnym w celu przywrócenia łączności tkanek.

Bardzo często leczenie rozszczepienia prowadzone jest w wielu etapach na przestrzeni czasu i składa się z kilku zabiegów. Powodem najczęściej jest wzrost dziecka i naturalne zmiany w anatomii podniebienia i warg.

Odpowiednio wczesna diagnostyka i rozpoznanie rozszczepu na etapie ciąży pozwala na podjęcie działań korygujących już w trzecim miesiącu życia narodzonego dziecka (operacja rozszczepu wargi). Rozszczepienie podniebienia rozpoczyna się leczyć u dziecka w wieku około 4 miesiąca, lecz szczegółowy zakres leczenia określa lekarz prowadzący.

W zależności od rodzaju wady i głębokości deformacji, może być konieczne przełożenie zabiegów korygujących do czasu, aż dziecko ukończy rok lub dwa lata, by nastąpił konieczny rozwój szczęki górnej.