Spółka osobowa jako forma prowadzenia działalności leczniczej przez lekarzy dentystów

Zawód lekarza dentysty, podobnie jak inne zawody medyczne, uważany jest za zawód wolny. Mając jego uprawnienia, można podjąć się wykonywania działalności gospodarczej z zastrzeżeniem zasad wynikających z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej [7]. Ta z kolei może być prowadzona przez dwóch lub więcej lekarzy w formie spółki handlowej. Podstawę prawną dla tego typu działalności stanowi wymieniona ustawa oraz Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.

Obecnie wykonywanie zawodu lekarza dentysty samodzielnie, na własne ryzyko, jest coraz rzadziej spotykane. Łączą się z tym pewne niedogodności. Przejrzawszy CEIDG w poszukiwaniu form działalności gospodarczej w postaci działalności leczniczej, można powiedzieć, że lekarze, w tym również lekarze dentyści, działalność tę prowadzą w formie spółki partnerskiej, jawnej, cywilnej, czasem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie spotyka się raczej prowadzenia działalności w formie spółek kapitałowych, a już na pewno nie w formie spółki akcyjnej, z oczywistych względów ustawowych (z wyjątkiem jednoosobowych spółek z o.o.). Najczęściej wybieranymi są spółka partnerska i jawna [1].

FORMA SPÓŁKI PARTNERSKIEJ

Spółka partnerska, mając na uwadze historyczny rozwój spółek w polskim systemie prawa handlowego, jest najmłodszym typem spółki handlowej. Do polskiego systemu prawa handlowego została wprowadzona Ustawą z 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych [8] (k.s.h.). W sprawach nieuregulowanych w k.s.h. stosujemy przepisy Kodeksu cywilnego [9]. W odniesieniu do wykonywania działalności w formie spółki przez cudzoziemców działalność tę regulują oddzielne przepisy [10]. Zgodnie z intencją ustawodawcy, spółka partnerska stworzona została jako specjalny rodzaj spółki osobowej do prowadzenia działalności gospodarczej, polegającej na wykonywaniu wolnego zawodu. Prawnie i organizacyjnie została ona dostosowana do potrzeb osób wykonujących tego typu profesje. Konstrukcja prawna ma na celu przede wszystkim ograniczenie odpowiedzialności za niewłaściwe i nienależyte wykonywanie wolnego zawodu przez drugiego partnera. Spółka partnerska zostaje zawiązana w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Należy przez to rozumieć, iż wolny zawód wykonywany jest przez poszczególnych partnerów samodzielnie na własne konto, a nie przez samą spółkę jako podmiot [2].

Spółka partnerska i jawna są spółkami osobowymi. Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Wynika to z braku osobowości prawnej. Spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego wolnego zawodu (można tylko jeden), chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej.

Z prawnego punktu widzenia spółka partnerska jest najlepszą z możliwych i zarazem najbezpieczniejszą formą prowadzenia działalności przez lekarzy dentystów. Wynika to już z samego celu powołania tej spółki. W charakterze partnerów mogą bowiem występować jedynie osoby fizyczne posiadające uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu. Zostały one przykładowo wymienione w art. 88 k.s.h. [3].

Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów (aptekarz, architekt, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, księgowy, lekarz, lekarz dentysta, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy i tłumacz przysięgły). Wykonywanie wolnego zawodu może być uzależnione od spełnienia dodatkowych wymagań, przewidzianych w odrębnej ustawie. Należy zaznaczyć, że nie jest to katalog zamknięty i inne wolne zawody też mogą prowadzić działalność we własnym zakresie w tej formie spółki, jeżeli przepisy ustaw korporacyjnych nie przeciwstawiają się temu (np. takie uprawnienie dają psychologom przepisy ustawy o wykonywaniu zawodu psychologa) [2].

UMOWA SPÓŁKI

Umowa powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Powinna zawierać określone obowiązkiem ustawowym elementy. Zostały one wymienione przez ustawodawcę w art. 91 k.s.h. Prezentuje je tabela 1. Po zawiązaniu umowy spółki powstaje obowiązek zgłoszenia spółki partnerskiej do rejestru prowadzonego przy sądzie rejestrowym, właściwym dla miejsca siedziby spółki. Art. 93 § 1 k.s.h. stanowi, co powinno zawierać zgłoszenie. Jego elementy obligatoryjne wynikające z obowiązku ustawowego zawarto w tabeli 2. Należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego z partnerów do wykonywania wolnego zawodu. Wszelkie zmiany zgłasza się do sądu rejestrowego. Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru [1, 2].

Spółka partnerska posiada „ułomną” osobowość prawną. Zgodnie z art. 33 § 1 k.c. „do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych”. Wynika z tego, że taka jednostka organizacyjna, która jest spółką partnerską, posiada zdolność prawną, ale nie ma przyznanej ustawowo osobowości prawnej. Dalej
§ 2 stanowi, że „jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której mowa w § 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna”.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA SPÓŁKI

Ogólne zasady odpowiedzialności w spółce zawarte zostały w art. 95 k.s.h. Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki [5].

Odpowiedzialność partnerów spółki można podzielić na dwie grupy ze względu na działania lub zaniechania, których dotyczy. Pierwsze to te, które związane są z normalną działalnością spółki, czyli te, które niezwiązane są bezpośrednio z wykonywaniem wolnego zawodu. Wśród tych zobowiązań można wymienić zobowiązanie do wypłaty wynagrodzenia pracownikom zatrudnionym w tej spółce (sekretarka, recepcjonistka), opłaty za czynsz, za wynajem lokalu i pomieszczeń, opłaty za zakupione narzędzia, materiały, surowce i leki. Te zobowiązania wobec spółki rozliczane są na takich samych zasadach ogólnych jak w spółce jawnej, czyli wspólnicy odpowiadają osobiście, solidarnie, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, ale subsydiarnie. To ostatnie oznacza, iż w razie zaistnienia sytuacji, w której wierzyciel nie może zaspokoić się z majątku spółki, może sięgnąć bezpośrednio do majątku partnerów. Ponieważ odpowiedzialność partnerów wobec spółki jest odpowiedzialnością dłużników solidarnych, wierzyciel może sięgnąć do majątku każdego z nich razem, każdego z osobna lub wybranego. Wówczas ten ostatni partner w spółce będzie miał roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych partnerów. Jest to zatem klasyczna odpowiedzialność jak we wszystkich spółkach osobowych, wzorem spółki jawnej na podstawie art. 31 k.s.h. [1, 2].

Druga grupa dotyczy tych zobowiązań, które związane są z wykonywaniem wolnego zawodu (art. 95 k.s.h.). W przypadku lekarzy będzie to odpowiedzialność za niewłaściwe leczenie. Odpowiedzialność będzie dotyczyła przede wszystkim spółki, bo to ze spółką pacjent zawarł umowę o świadczenie usług stomatologicznych, oraz partner, w tym wypadku lekarz wykonujący zabieg, z którego działaniem lub zaniechaniem wiązało się powstanie szkody pacjenta. Nie odpowiadają w tym przypadku pozostali partnerzy. Na tym poziomie mamy do czynienia ze zróżnicowaniem odpowiedzialności partnerów w spółce. Pacjent będzie mógł dochodzić odszkodowania w pierwszej kolejności od spółki, bo to z nią zawarł umowę, a następnie z majątku tego lekarza spółki, który wykonywał zabieg. W tym przypadku jest to odpowiedzialność bez ograniczeń, całym swoim majątkiem. Nie może natomiast dochodzić roszczeń od pozostałych członków spółki (lekarzy). Istotą spółki partnerskiej jest bowiem to, że następuje wyłączenie ryzyka odpowiedzialności za działania pozostałych partnerów. To niewątpliwie o wiele bezpieczniejsza konstrukcja aniżeli w przypadku spółki jawnej. W tej ostatniej pacjent może dochodzić odszkodowania za błąd od każdego wspólnika z osobna bądź od wszystkich razem, gdyż jest to tylko odpowiedzialność na zasadach ogólnych z art. 31 k.s.h. Ponadto, w przypadku spółki partnerskiej partner może uwolnić się od zarzutów przeciwko niemu (to na nim spoczywa ciężar dowodu), wykazując, że to nie z powodu jego działania lub zaniechania powstała szkoda. Zatem pozwanie wszystkich partnerów spółki przez pacjenta wyklucza a priori odpowiedzialność solidarną, która występuje w spółce jawnej. Dlatego też prowadzenie działalności leczniczej w gabinetach stomatologicznych w formie spółki partnerskiej jest z prawnego punktu widzenia uzasadnione i bezpieczniejsze, gdyż pozwala na uniknięcie solidarnej odpowiedzialności za błędy w leczeniu. Wiąże się to jednocześnie z ewentualnymi mniejszymi kosztami. Umowa spółki może jednak przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzi się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnicy spółki jawnej [2].

Przepis art. 95 k.s.h. dotyczy odpowiedzialności za działania i zaniechania osób, które nie są partnerami w spółce, ale są w niej zatrudnione. Partner nie ponosi odpowiedzialności za działania osób, które spowodowały powstanie szkody, jeżeli były nadzorowane przez innego partnera. Przykładem może być pielęgniarka lub pomoc dentystyczna asystująca do zabiegu. W tym wypadku odpowiedzialność ponoszą spółka i partner (lekarz), który nadzorował tę pielęgniarkę bądź pomoc dentystyczną. Charakter odpowiedzialności partnera będzie osobisty, nieograniczony i subsydiarny. Jako osoby zatrudnione należy rozumieć nie tylko osoby posiadające umowę o pracę, ale również osoby pozostające w cywilnoprawnych stosunkach zatrudnienia (umowy zlecenia).

Podsumowując, odpowiedzialność w spółce partnerskiej może dotyczyć zobowiązań powstałych w związku z:

• własnym działaniem/zaniechaniem przy wykonywaniu wolnego zawodu;

• za działania/zaniechania osób zatrudnionych przez spółkę, które podlegały jej kierownictwu;

• realizację zadań spółki niezwiązanych bezpośrednio z wykonywaniem wolnego zawodu;

• zobowiązaniami podatkowymi spółki i wspólników.

Można dokonać porównania zasad odpowiedzialności członków spółki w różnych formach spółek osobowych. Wynika z niego, że największe bezpieczeństwo wykonywania zawodu daje spółka partnerska. Dlatego też taką formę i konstrukcję przewidział ustawodawca specjalnie dla wykonywania wolnego zawodu. Porównanie zawarto w tabeli 3.

REPREZENTACJA SPÓŁKI

Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa stanowi inaczej. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów i na mocy uchwały powziętej większością trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały i wskazywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi [3]

ROZWIĄZANIE I LIKWIDACJA SPÓŁKI

Rozwiązanie może nastąpić z powodu: przyczyn przewidzianych w umowie spółki, jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników, ogłoszenia upadłości spółki, prawomocnego orzeczenia sądu, utraty przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu.

W przypadku gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner ma uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń. Zgodnie z art. 10 ustawy o rachunkowości, w sytuacji, w której spółka osobowa nie jest obowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie przepisów o rachunkowości [11], przepisy kodeksu, które przewidują konieczność sporządzania sprawozdania finansowego, wykonuje się w oparciu o podsumowanie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz innych ewidencjach prowadzonych przez spółkę dla celów podatkowych, spisu z natury, a także innych dokumentów pozwalających na sporządzanie tego sprawozdania. Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić, wypowiadając swój udział na trzy miesiące przed końcem roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć udział bez zachowania terminów, chociażby była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenia odmienne są nieważne [4].

Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w przypadku braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika nie podlega zwrotowi. Ponadto występującemu wspólnikowi wypłaca się w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Autor:
lek. med. Łukasz B. Pilarz
Indywidualna Praktyka Lekarska w Gliwicach

Zdjęcie:

Fotolia

Słowa kluczowe:
spółka osobowa, spółka partnerska, działalność lecznicza, odpowiedzialność za leczenie.

Key words:
partnership, limited liability partnership, therapeutic activity, responsibility for treatment.

Streszczenie:
Spółka osobowa jest jedną z form prowadzenia działalności leczniczej przez lekarzy dentystów. Artykuł opisuje najczęściej wybieraną przez lekarzy – spółkę partnerską. Przedstawiono wady i zalety spółki, odpowiedzialność partnerów za działalność leczniczą wobec pacjentów, wierzycieli i samej spółki. Artykuł zawiera podstawowe informacje o prawnej regulacji prowadzenia działalności leczniczej w dziedzinie stomatologii, wykonywanej w formie spółki osobowej.

Summary:
A partnership is a form of therapeutic activity by dentists. The article describes the most commonly chosen primarily by physicians partner company. The article presents the advantages and disadvantages of the company, the liability of partners for medical activities and to patients, creditors and the company itself. This article contains basic information about the legal regulation of activity of the drug in the field of dentistry performed in the form of a partnership.

Piśmiennictwo:

1. Darłak T.: Spółka partnerska, zagadnienia praktyczne, Warszawa 2013, s. 30-35.

2. Kidyba A.: Prawo handlowe, Warszawa 2005,
s. 321.

3. Wyrok NSA z 6 października 2011 r., II FSK 704/2010.

4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 listopada 2004 r., I ACa 560/2004, „LexPolonica” nr 388002.

5. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 maja 2009 r., V ACa 26/2009, „LexPolonica” nr 2334265.

6. http://prod.ceidg.gov.pl.

7. Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 r. nr 173 poz. 1807).

8. Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037).

9. Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny  (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).

10. Ustawa z 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2010 nr 47, poz. 278) transponująca przepisy Dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. UE L 376 z 27.12.2006, str. 36).

11. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2013 r. poz. 330 i 613).