Czy jesteś profesjonalistą?

Niektóre treści i reklamy zawarte na tej stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów związanych ze stomatologią

Przechodząc do witryny www.stomatologianews.pl zaznaczając - Tak, JESTEM PROFESJONALISTĄ oświadczam, że jestem świadoma/świadomy, iż niektóre z komunikatów reklamowych i treści na stronie przeznaczone są wyłącznie dla profesjonalistów, oraz jestem osobą posiadającą wykształcenie medyczne, stomatologiczne lub jestem przedsiębiorcą zainteresowanym ofertą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Nie jestem profesionalistą

Stan zdrowia jamy ustnej dzieci zakażonych HIV

Na świecie co minutę jedno dziecko zostaje zakażone HIV [1]. Najwięcej zakażeń następuje drogą wertykalną. Dowody wskazują, że 65% z tych ostatnich ma miejsce podczas porodu, zaś pozostałych 35% następuje wewnątrzmacicznie, głównie w ostatnich tygodniach ciąży. Karmienie piersią przez matki HIV-dodatnie jest przeciwwskazane, ponieważ zwiększa ryzyko transmisji zakażenia o dodatkowe 7-22%, wzrastając z każdym kolejnym przystawieniem do piersi [2, 3].

Opisywano także przypadki zakażenia wirusem HIV przez wykorzystywanie seksualne dzieci. Ryzyko zakażenia podczas stosunku płciowego z zakażonym partnerem wynosi 0,1-0,3%. Jednakże u dzieci i młodzieży jest potencjalnie wyższe z powodu mniejszej grubości nabłonka pochwy u dziewczynek, fizjologicznej ektopii gruczołowej szyjki macicy u nastolatek, do czego dochodzi uraz związany ze stosunkiem z dorosłym partnerem i możliwość równoczesnego wystąpienia innych chorób przenoszonych drogą płciową [4].

Progresja AIDS bywa szybsza u dzieci niż u dorosłych [3]. Zmienność postępu choroby związana jest: z długością trwania zakażenia, ładunkiem wirusa, jego genotypem i fenotypem, odpowiedzią immunologiczną organizmu i indywidualną konstytucją genetyczną [4]. Z powodu niedojrzałości układu odpornościowego pierwotna wiremia manifestuje się we wczesnym okresie życia, powodując znaczące zaburzenia immunologiczne i następowy rozwój zakażeń oportunistycznych [3, 4], takich jak kandydiaza. Mogą też występować inne choroby jamy ustnej, jak: limfadenopatia szyjno-twarzowa, powiększenie ślinianek, kserostomia, opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, petocje i zapalenie dziąseł [5, 6].

Niewiele wiadomo o rozpowszechnieniu próchnicy i chorób dziąseł u dzieci z HIV. Potencjalnie może ono być zwiększone [7] z przyczyn takich jak: większa konsumpcja leków z zawartością cukru, większe spożycie słodzonych potraw, niedostateczna higiena, zmniejszony przepływ śliny, a wskutek tego zmniejszona pojemność buforowa śliny oraz zawartych w niej elektrolitów i białek, które hamują wzrost mikroorganizmów kariogennych.

Z drugiej strony stosowanie leków antyretrowirusowych wskazywane jest jako przyczyna znacznej redukcji zmian w zakresie tkanek miękkich jamy ustnej u dzieci z HIV [8]. Terapia antyretrowirusowa ma na celu zmniejszenie chorobowości i śmiertelności, poprawę jakości życia, umożliwienie stosownego wzrostu i rozwoju, a wreszcie zachowanie, poprawę lub nawet ponowne odtworzenie czynności układu odpornościowego, by zredukować zapadalność na zakażenia oportunistyczne i zapewniać maksymalne i długotrwałe powstrzymanie replikacji wirusa, co zmniejsza ryzyko lekooporności [3].

Niewiele wiadomo o stanie zdrowia jamy ustnej dzieci z HIV. Zmiany tego stanu mogą wpływać na jakość życia, komplikować leczenie i stwarzać albo nasilać trudności w odżywianiu i problemy psychospołeczne [9]. Celem badania był obszerny przegląd piśmiennictwa dotyczącego tej kwestii, by móc nakreślić zarys stanu zdrowia jamy ustnej dzieci zakażonych HIV.

tab1111

Metody

Publikowana praca stanowi dokumentalny przegląd piśmiennictwa. Przeszukano bazę PubMed, używając słów/fraz kluczowych: „stan zdrowia jamy ustnej”, „dzieci”, „HIV” i „AIDS”, w pierwszej kolejności uwzględniając artykuły opublikowane w latach 2001-2011. Zastosowano następujące kryteria wykluczające: prace niedotyczące jednostek klinicznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, przeglądy literatury i prace nienaukowe.

Po przeczytaniu znalezionych prac wybrano także inne teksty, figurujące w podanych w nich zestawieniach piśmiennictwa.

Wszystkie artykuły przeczytano i zanalizowano pod kątem projektu metodologicznego oraz uzyskanych wyników. Dane podsumowano w tabeli, ujmując rok publikacji, cel badania, liczebność próby, przedział wiekowy i główne wyniki.

Wyniki

Wstępnie zidentyfikowano 24 artykuły. Z nich, zgodnie z kryteriami wykluczenia, odrzucono 19 (65,5%). Na podstawie 5 pozostałych odszukano 5 innych, których tytuły znaleziono w wykazach piśmiennictwa tekstów oryginalnie zakwalifikowanych.

Tylko w 1 pracy porównywano stan jamy ustnej dzieci z HIV i populacji kontrolnej niezakażonej wirusem HIV. Charakterystykę tego badania oraz wszystkich innych objętych analizą przedstawia tabela 1.

Dyskusja

Publikowany przegląd przeprowadzono w celu stwierdzenia, czy stan zdrowia jamy ustnej dzieci z HIV różni się od tego, jaki stwierdza się u dzieci niezakażonych HIV. Jednak zaledwie 10 prac zawierało informacje o schorzeniach jamy ustnej u dzieci z HIV, a jedynie w 1 porównywano wyniki z populacją kontrolną bez zakażenia wirusem HIV. Wydaje się, że liczba ta jest niewystarczająca, by nakreślić zarys stanu zdrowia jamy ustnej dzieci zakażonych HIV.

Brak badań obejmujących tę specyficzną populację dzieci odzwierciedla brak zainteresowania badaczy i władz zdrowotnych dostarczaniem informacji mogących pomóc w planowaniu zintegrowanej opieki nad dziećmi zakażonymi HIV. Wiedza, czy te dzieci mają odmienny profil zdrowia jamy ustnej, czy nie, jest niezbędna, są one bowiem eksponowane na różne czynniki, mogące spowodować wzrost ryzyka rozwoju próchnicy, zapalenia dziąseł, zakażeń oportunistycznych i innych chorób jamy ustnej. Przykładem może być stosowanie leków antyretrowirusowych w postaci słodzonych roztworów doustnych, stwarzające wyższe ryzyko demineralizacji szkliwa i w konsekwencji rozwoju próchnicy. Inny przykład to podatność na zaburzenia czynności układu odpornościowego i w konsekwencji na rozwój zakażeń oportunistycznych. Biorąc to pod uwagę, wydaje się ważne opisanie i omówienie tych nielicznych znalezionych prac. Niektóre z nich [5, 12, 13, 14, 16] udokumentowały istnienie różnych stanów chorobowych w zakresie jamy ustnej. Wykazały, że u dzieci z HIV często występują próchnica i zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej związane z zakażeniem HIV. Niemniej jednak nie porównano w nich rozpowszechnienia próchnicy wśród dzieci z HIV i w populacji kontrolnej bez zakażenia HIV. Na skutek tego ograniczenia metodologicznego pozostaje niejasne, czy ostatecznie istnieje różnica w występowaniu próchnicy. Jednakże duża częstość próchnicy zwraca uwagę, gdy porównamy ją z celem ustalonym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) [17] na rok 2010: maksimum jeden ząb z próchnicą na 1 dziecko do 12 lat (jest to cel zakładany dla całej populacji dziecięcej, bez wyszczególniania dzieci zakażonych HIV).

Tylko jedna praca zawierała porównanie występowania próchnicy u dzieci z HIV i zdrowych. Kelly i wsp. [15] sformułowali wniosek, że obie grupy były eksponowane na działanie kilku czynników ryzyka próchnicy i obie wykazywały wysoką częstość tej choroby. Przewlekłe stosowanie leków w postaci słodzonych roztworów może być rozważane jako istotny czynnik ryzyka próchnicy w grupie dzieci z HIV, prócz innych klasycznych czynników. W grupie dzieci bez zakażenia HIV wykazano bowiem, że ważnym czynnikiem dużego rozpowszechnienia próchnicy jest nawykowa podaż sacharozy między posiłkami.

Jeśli chodzi o wady zgryzu, wymieniono je tylko w jednym doniesieniu. Álvarez Loureiro i wsp. [12] stwierdzili ich częstość na 52%, bez wyszczególniania, które rodzaje nieprawidłowego zgryzu są najczęstsze. Należy również zauważyć, że w tej pracy nie wspomniano o grupie kontrolnej. Nie pozwala to na określenie, czy dzieci z HIV wykazują inny zakres lub większe rozpowszechnienie zaburzeń zgryzu niż niezakażone HIV.

Co do chorób przyzębia, sprzyja im supresja układu odpornościowego [18]. I rzeczywiście, Portela i wsp. [10] wykazali, że dzieci w wieku 4-9 lat z leukopenią i ciężką immunosupresją prezentowały więcej zmian w obrębie dziąseł. Najczęstszymi chorobami przyzębia, jakie wymienili Alves i wsp. [19], były: zapalenie dziąseł i linijny rumień dziąseł.

U osób zakażonych HIV ok. 40% objawów pojawia się w regionie głowy i szyi [11]. Najczęstszymi zmianami tkanek miękkich jamy ustnej u dzieci z HIV były: kandydiaza [5, 11-14, 16], limfadenopatia szyjno-twarzowa [5, 6, 11], powiększenie ślinianek [5, 6, 11, 12], petocje [11], kserostomia [11] i zakażenia opryszczkowe [12].

Kandydiaza jest najczęstszym zakażeniem oportunistycznym dotykającym ludzi zakażonych HIV. Bez wątpienia około 90% osób, u których rozwija się AIDS, manifestuje przynajmniej jeden epizod kandydiazy jamy ustnej/gardła [20]. Może ona przybierać postać rzekomobłoniastą, rumieniową albo zapalenia kątów ust. U chorych na AIDS zmiany są bardziej nasilone i bardziej oporne na konwencjonalne leczenie. Są też znacznie bardziej rozległe, mogąc szerzyć się na przełyk. Obecność kandydiazy obejmującej przełyk jest jednym z sygnałów, które mogą wskazywać na przejście zakażenia HIV w objawowy AIDS, i świadczy o progresji choroby [20].

Limfadenopatia szyjno-twarzowa jest objawem istotnym w diagnostyce różnicowej, bardzo często występuje u dzieci z HIV. Charakteryzuje się chwiejnym wzrostem objętości węzłów, co można stwierdzić przez palpację. Może to być element uogólnionej limfadenopatii [11].

Powiększenie ślinianek, głównie przyusznych, może mieć związek z zaburzeniami immunologicznymi lub z zakażeniami cytomegalowirusem albo EBV. Jednak nie jest to w pełni jasne [19].

Kserostomia jest jedną z głównych skarg zgłaszanych przez ludzi z HIV. Guggenheimer i Moore [21] zwracają uwagę, że jest to stan dla pacjenta bardzo uciążliwy, prowadzący do poważnych powikłań ze strony jamy ustnej, jak próchnica szyjek zębów i kandydiaza.

Doniesiono również o występowaniu zmian opryszczkowych [19]. Główną cechą zakażeń opryszczkowych u dzieci z HIV jest nawrotowość z przejściem w stan przewlekły ze zmianami rozproszonymi, większymi i dłużej się utrzymującymi [19].

Leukoplakia błony śluzowej jamy ustnej jest rzadka u dzieci [19]; jednakże Álvarez Loureiro i wsp. [12] stwierdzili, że była obecna u 2,4% ich pacjentów.

Jako że objawy ze strony jamy ustnej przeważnie wyprzedzają ogólnoustrojowe objawy AIDS, wczesne rozpoznanie zmian w jamie ustnej, z dokładną oceną lekarską – w tym stomatologiczną – ma duże znaczenie kliniczne. Warunkiem postawienia dokładnego i wczesnego rozpoznania jest dostępność wiedzy, w tym badań oceniających stan zdrowia jamy ustnej ludzi zakażonych HIV, zwłaszcza dzieci.

Analizując wyniki tego badania, należy wziąć pod uwagę pewne ograniczenia, z których prawdopodobnie głównym jest ograniczony okres zbierania danych. Może on reprezentować czas, w którym konsekwencje choroby zostały zminimalizowane, np. wskutek zastosowania leków antyretrowirusowych, z wynikającą stąd redukcją zapadalności na schorzenia jamy ustnej.

Można stwierdzić, że liczba zidentyfikowanych prac nie jest wystarczająca, by określić profil zdrowia jamy ustnej dzieci z HIV. Ten brak informacji może odzwierciedlać brak zainteresowania badaczy i władz zdrowotnych zintegrowaną opieką nad tą populacją dzieci, co może prowadzić do zaniedbań.

Konflikt interesów

Autorzy oświadczają, że nie zachodzi konflikt interesów.

Tłumaczenie

lek. med. Dorota Tukaj

„Dentistry Journal” 2014, 2(1), 1-10.

 

Piśmiennictwo:

1. Ministério da Saúde (BR): Secretaria de Atenção a Saúde. Departamento de Atenção básica. HIV/AIDS, Hepatites e outras DST. Cadernos de Atenção Básica. Série A. Normas e Manuais Técnicos. n.18. Brasília: Ministério da Saúde; 2006.

2. Schaurich D., Medeiros H.M.F., Motta M.G.C.: Vulnerabilidades no viver de crianças com AIDS. „Rev. Enferm.” UERJ 2007, 15, 284-290.

3. UNICEF. UNAIDS: World Health Organization. Children and Aids: A stocktaking report. Genebra: UNICEF; 2007.

4. Ministério da Saúde (BR): Secretaria de Vigilância em Saúde. Programa Nacional de DST e AIDS. Recomendações para terapia Antirretroviral em crianças e Adolescentes infectados pelo HIV. Série Manuais. n.85. Brasília: Ministério da Saúde; 2009.

5. Ministério da Saúde (BR): Secretaria de Vigilância em Saúde. Programa Nacional de DST e AIDS. Guia de tratamento clínico da infecção pelo HIV em pediatria. 3a ed. Brasília: Ministério da Saúde; 2007.

6. Fabro S.M.L., Ody E., Grando L.J. et al.: Alterações estomatológicas e condições dentais em crianças infectadas pelo HIV. „Arq. Odontol.” 2002, 38, 163-252.

7. Dornelas S.K.L., Bertazzoli R.C.B., Medeiros M.B. et al.: Manifestações orofaciais e sua correlação com a classificação clínica e imunológica em crianças infectadas pelo HIV em João Pessoa, Paraíba, Brasil. „Pesqui. Bras. Odontoped. Clin. Integr.” 2008, 8, 179-183.

8. Ribeiro A.A., Portela M., Souza I.P.: Relação entre biofilme, atividade de cárie e gengivite em crianças HIV+. „Pesqui. Odontol. Bras.” 2002, 16, 44-50.

9. Cavassani V.G.S., Andrade Sobrinho J., Homem M.G.N.,Rapoport A.: Candidíase oral como marcador de prognóstico em pacientes portadores do HIV. „Rev. Bras. Otorrinolaringol.” 2002, 68, 630-634.

10. Machado F.C., Souza I.P.R., Tura L.F.R., Castro G.F.: Adesão a um programa de atenção à saúde bucal para crianças e adolescentes infectados pelo HIV e atitude dos responsáveis. „Ciênc. saúde coletiva”. 2008, 13, 1851-1857.

11. Portela M.B., Castro G.F., Souza I.P.R., Silva R.H.O.: Relação entre saúde gengival e condição sistêmica em crianças infectadas pelo HIV. „Rev. Bras. Odontol.” 2001, 58, 88-91.

12. Grando L.J., Yurgel L.S., Machado D.C. et al.: Manifestações estomatológicas, contagem de linfócitos T-CD4+ e carga viral de crianças brasileiras e norte americanas infectadas pelo HIV. „Pesqui. Odontol. Bras.” 2002, 16, 18–25.

13. Álvarez Loureiro L.A., Hermida L., Cuitiño E.: Situación de salud oral de los niños uruguayos portadores del vírus de la inmunodeficiencia humana. „Arch. Pediatr. Urug.” 2007, 78, 23-28.

14. Blignaut E.: Oral health needs of HIV/AIDS orphans in Gauteng, South Africa. „AIDS Care 2007”, 19, 532-538.

15. Sowole C.A., Orenuga O.O., Naidoo S.: Access to oral health care and treatment needs of HIV positive paediatric patients. „Pesq. Bras. Odontoped. Clin. Integr.” 2009, 9, 141-146.

16. Kelly A., Soares L.F., Pomarico L., Souza I.P.R.: Risco e atividade de cárie em crianças com e sem infecção pelo HIV. „RGO 2009”, 57, 217-222.

17. Damle S.G., Jetpurwala A.K., Saini S., Gupta P.: Evaluation of oral health status as an indicator of disease progression in HIV positive children. „Pesq. Bras. Odontoped. Clin. Integr.” 2010, 10, 151-156.

18. Organização Mundial da Saúde: Levantamento Básico em Saúde Bucal. 4th ed. São Paulo: Santos, Brazil, 1999.

19. Vieira T.R., Péret A.C.A., Péret Filho L.A.: Alterações periodontais associadas às doenças sistêmicas em crianças e adolescentes. „Rev. Paul. Pediatr.” 2010, 28, 237-243.

20. Alves F.B.T., Czlusniak G.D., Dal‘Maso A.M.S. et al.: Lesões estomatológicas em crianças HIV positivas e suas implicações clínicas. „Arq. Odontol.” 2009, 45, 191-198.

21. Favalessa O.C., Martins M.A., Hahn R.C.: Aspectos micológicos e suscetibilidade in vitro de leveduras do gênero Candida em pacientes HIV-positivos provenientes do Estado de Mato Grosso. „Rev. Soc. Bras. Med. Trop.” 2010, 43, 673-677.

22. Chimenos E., Lopez P.D.: Fármacos antifúngicos utilizados em el tratamiento de la micosis. „Med. Oral.” 1998, 3, 78-90.

23. Guggenheimer J., Moore P.A.: Xerostomia: etiology, recognition and treatment. „J. Am. Dent.. Assoc.” 2003, 134, 61-69.


Autorzy:

Natália Spillere Rovaris, Jefferson Traebert
Uniwersytet Stanowy Santa Catarina – UNISUL w Tubarão (Brazylia)
Luiz Gustavo Teixeira Martins
Uniwersytet Stanowy Santa Catarina – UNISUL w Criciúma (Brazylia)

Zdjęcia:

Shutterstock

Streszczenie:
AIDS rozwija się szybciej u dzieci niż u dorosłych. Niewiele wiadomo o stanie zdrowia jamy ustnej i statusie dzieci zakażonych HIV. Celem badania było przeprowadzenie przeglądu piśmiennictwa odnośnie do stanu zdrowia jamy ustnej dzieci żyjących z HIV w celu stwierdzenia, czy ta określona populacja wykazuje różnice pod tym względem w stosunku do populacji dzieci niezakażonych wirusem HIV. Wnioski: tylko 10 prac zawierało informacje o stanie zdrowia jamy ustnej dzieci zakażonych HIV i tylko w jednej porównano wyniki z populacją kontrolną. Ta niewielka liczba była niewystarczająca, by określić profil zdrowia jamy ustnej dzieci z HIV. Brak informacji na ten temat może odzwierciedlać brak zainteresowania badaczy i władz zdrowotnych zintegrowaną opieką nad tą określoną populacją dzieci, co może doprowadzać do zaniedbań.