Torbiel zastoinowa wargi dolnej – opis przypadku

Mucocela

Mucocela jest torbielą zastoinową małych gruczołów ślinowych. Ma ona postać okrągłego, niebolesnego, chełboczącego wygórowania zlokalizowanego pod błoną śluzową. Zmiana jest dobrze odgraniczona, miękka, niebolesna. Często ma szaroniebieskie zabarwienie, wynikające z jej zawartości. Mucocela wypełniona jest treścią śluzową – przeźroczystą, żółtą, niekiedy galaretowatą [1, 2, 3]. Występuje najczęściej na wardze dolnej lub górnej, ścianie policzka i dnie jamy ustnej. Opisano również mucocele gruczołów ślinowych języka pod nazwą torbieli Blandyna-Nuhn. Mucocela rośnie powoli i bezboleśnie. Wielkość zmian najczęściej nie przekracza 10 mm, przeciętnie osiąga wymiar 5-15 mm. Większe mucocele, o wymiarach 20-30 mm, należą do rzadkości. Koszowski i wsp. opisali mucocelę zlokalizowaną w tkankach policzka, która rosnąc przez ponad 2 lata, osiągnęła średnicę 30 mm.

Przyczyny powstania mucoceli

Najczęstszymi przyczynami powstania mucoceli są drobne urazy (przygryzienia, nawykowe nagryzania) i stany zapalne. Powstające w ich wyniku blizny mogą powodować niedrożność i obturację przewodów wyprowadzających gruczołów ślinowych. Wydzielana przez nie śluzowa treść gromadzi się w świetle przewodu lub w otaczających tkankach, powodując ich wypuklenie. Mucocele najczęściej występują pojedynczo, znacznie rzadziej wieloogniskowo. Zmiany o charakterze pozaprzewodowym mogą być otoczone tkanką ziarninową i w różnym stopniu tkanką łączną zmienioną zapalnie przez uciskający śluz. Torbiele zastoinowe należy różnicować z procesami zapalnymi, zaczopowaniem ujścia przewodu przez kamień ślinowy, naczyniakami limfatycznymi oraz gruczolakiem wielopostaciowym i innymi guzami nowotworowymi [1-5].

Opis przypadku torbieli zastoinowej małych gruczołów ślinowych

Pacjent, lat 35, zgłosił się do usunięcia zmiany na wewnętrznej powierzchni wargi dolnej po stronie prawej. W wywiadzie podał, że podobna zmiana pojawiła się około 2 lat wcześniej w tym samym miejscu i była już usuwana. Nie posiadał dokumentacji dotyczącej zabiegu ani wyniku badania histopatologicznego, jednak podał, że była to mucocela. W kilka tygodni od pierwszego zabiegu zaczął obserwować ponowny, powolny wzrost wygórowania w obrębie wargi dolnej. Zmiana osiągnęła znaczną wielkość, powodując widoczną asymetrię wargi dolnej. Pacjent uprawia jeden ze sportów walki, toteż często narażony jest na różnego stopnia urazy w obrębie twarzy.

W dniu zgłoszenia się do ponownego leczenia w badaniu zewnątrzustnym, w obrębie wargi dolnej po stronie prawej, stwierdzono okrągłe wygórowanie o średnicy około 2,5 cm, przesuwalne względem podłoża, niebolesne, pokryte niezmienioną błoną śluzową, po jej naciągnięciu prześwitujące lekko szaroniebiesko (fot. 1, 2). W wywiadzie ogólnym pacjent nie podawał żadnych schorzeń, nie przyjmował leków, nie był też na żadne uczulony.

Zabieg wykonano w znieczuleniu miejscowym 2-proc. lidokainą. Po nacięciu nożem chirurgicznym błony śluzowej wargi dolnej nad wygórowaniem za pomocą nożyczek delikatnie wypreparowano całą zmianę bez przerwania jej ciągłości (fot. 3, 4). Wyłuszczona torbiel miała około 2 cm średnicy i była wypełniona gęstą, śluzową zawartością o lekko żółtawo-bursztynowym zabarwieniu (fot. 5). Lożę po torbieli przestrzyknięto solą fizjologiczną, skontrolowano podłoże i zszyto (fot. 6). Materiał przekazano do badania histopatologicznego, które wykazało mucocelę. Rana pooperacyjna wygoiła się prawidłowo, po 10 dniach usunięto szwy. 10 tygodni od zabiegu pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości, a w obrębie wargi dolnej nie stwierdzono cech kolejnej wznowy.

Omówienie przypadku  mucoceli –  torbieli zastoinowej małych gruczołów ślinowych

Rozpoznanie mucoceli najczęściej nie jest trudne. Przy położeniu powierzchownym zmiany, tuż pod błoną śluzową i typowej lokalizacji, wystarczające jest badanie kliniczne. Stwierdzenie miękkiego lub elastyczno-miękkiego, niebolesnego wygórowania o zabarwieniu sinawoniebieskim, o niedużych rozmiarach i powolnym wzroście, uzupełnione danymi z wywiadu, dotyczącymi przyczyny jej pojawienia się, w pierwszym rzędzie nasuwa na myśl właśnie mucocelę. W wywiadzie jako przyczyna w przeważającej liczbie przypadków pojawia się uraz [1, 2, 4, 5]. Może to być pojedynczy incydent urazowy przypadkowego przygryzienia wargi lub uraz z zewnątrz, przez powłoki twarzy, uraz wargi w wyniku bójki, wypadku lub w niektórych dyscyplinach sportowych (sporty walki). Mucocela może również powstać w wyniku urazu przewlekłego, jak nawykowe nagryzanie wargi i policzków, a także drażniącego działania elementów aparatu ortodontycznego stałego [3]. Uraz w sporcie był przyczyną powstania mucoceli w przypadku prezentowanym w artykule. Ponadto na uwagę zasługuje fakt powtórnego pojawienia się zmiany w tym samym miejscu (warga dolna po stronie prawej).

Ze względu na to, że pacjent po raz pierwszy był leczony w innej poradni, trudno było osądzić, czy przyczyną ponownego pojawienia się zmiany było niedoszczętne jej usunięcie, czy urazowość uprawianego sportu. Potwierdzeniem wstępnego rozpoznania może być charakterystyczna, śluzowa, ciągnąca się, przeźroczysta lub lekko żółtawa zawartość torbieli uzyskana drogą punkcji [4]. Opróżnienie torbieli z jej zawartości powoduje jednak, iż preparacja przy zabiegu usunięcia staje się nieco trudniejsza niż w przypadku dobrze wypełnionej i dobrze oddzielającej się od podłoża mucoceli.

W opisanym przypadku nie wykonano punkcji, przystępując do zabiegu w krótkim czasie od zgłoszenia się pacjenta. Dało to możliwość precyzyjnej preparacji dobrze odcinającej się od tkanek otaczających zmiany, gwarantując jej doszczętne wyłuszczenie. W przypadku zmian zlokalizowanych głębiej w tkankach, np. policzka, przydatne w diagnostyce przedoperacyjnej stają się badania USG, a także MRI. Pozwalają one na wstępne różnicowanie zmiany z guzami nowotworowymi małych gruczołów ślinowych (łagodnymi i złośliwymi), naczyniakami krwionośnymi czy limfatycznymi, a to umożliwia w odpowiedni sposób zaplanować dalsze postępowanie [2, 3].

Leczenie mucoceli

Leczenie mucoceli polega na całkowitym chirurgicznym usunięciu zmiany. Daje to gwarancję doszczętności zabiegu, a co za tym idzie praktycznie prawie zupełnie eliminuje ryzyko wznowy. Daje także możliwość zbadania całego materiału tkankowego histopatologicznie. Uzyskany w wyniku zabiegu materiał tkankowy każdorazowo musi zostać poddany badaniu histopatologicznemu celem ustalenia ostatecznego rozpoznania.

Z piśmiennictwa znane są bowiem przypadki stwierdzenia w obrębie potwierdzonej torbieli zastoinowej obszaru o cechach liposarcoma lub współistnienia mucoceli z nerwiakiem pourazowym [1-5]. Zabiegi przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, z użyciem noża chirurgicznego. W piśmiennictwie można znaleźć również doniesienia o zastosowaniu lasera CO₂ w leczeniu chirurgicznym mucoceli warg. Zaletami stosowania lasera są, wg autorów, skrócenie czasu zabiegu, precyzja cięcia i czyste, bezkrwawe pole operacyjne. Szczególnie rekomendowane jest to w zabiegach u dzieci [6, 7].

Autor:

dr n. med. Jadwiga Waśkowska
Poradnia Chirurgii Stomatologicznej i Implantologii Akademickiego Centrum Stomatologii, Bytom

Zdjęcia:

z archiwum autorki

Streszczenie:
Torbiele zastoinowe (mucocele) są dość częstym schorzeniem małych gruczołów ślinowych. Najczęściej występują w obrębie wargi dolnej i policzków, powstają w wyniku urazu lub stanów zapalnych. Leczenie mucoceli polega na ich chirurgicznym usunięciu z wykonaniem badania histopatologicznego. W pracy przedstawiono przypadek dużej torbieli zastoinowej wargi dolnej.

Piśmiennictwo:

1. Bubiłek-Bogacz A., Waśkowska J., Koszowski R., Śmieszek-Wilczewska J.: Torbiele zastoinowe małych gruczołów ślinowych w oparciu o materiał z Katedry i Zakładu Chirurgii Stomatologicznej w Bytomiu SUM. “Twój Przegl. Stomatol.” 2008, nr 6, s.61-62.

2. Koszowski R., Waśkowska J., Morawiec T., Wójcik S., Stęplewska K.: Rare case of a massive buccal mucocele. “Cent. Eur. J. Med.” 2011; Vol.6, No.3, p.305-308.

3. Strzałkowska A., Kunc A.: Wystąpienie torbieli zastoinowej w przebiegu leczenia stałymi aparatami ortodontycznymi – opis przypadku.“Dent .Med. Probl.” 2005, 42, 2, 387-390.

4. Łangowska-Adamczyk H., Mazur-Psonka L., Mihailovic B.: Torbiele zastoinowe warg i policzków. “Czas. Stomat.”, 2000, LIII, 2, 109-112.

5. Bednarz W., Orchel-Bednarz M.: Torbiel śluzowa gruczołu ślinowego (Mucocele) – diagnostyka, metodologia postępowania leczniczego – opis przypadku. „E-Dentico”, 1(21), 2009.

6. Kopp W.K., St-Hilaire H.: Mucosal Preservation in the Treatment of Mucocele with CO₂ Laser. “J Oral Maxillofac Surg” 62: 1559-1561, 2004.

7. Huang et al.: Treatment of Mucocele of the Lower Lip with Carbon Dioxide Laser. “J Oral Maxillofac Surg” 2007, 855-858