Wpływ płynów do płukania ust zawierających biguanidy na progresję erozji zębiny

Erozja zębiny powodowana jest przez częstą ekspozycję na działanie kwasów wewnątrz- lub zewnątrzpochodnych bez udziału bakterii [1]. Współcześnie zwraca się uwagę na ten stan kliniczny, ponieważ ludzie są częściej wystawieni na działanie kwasów, a naukowcy przykładają więcej wagi do wczesnego rozpoznania. Wskutek tego pojawiają się doniesienia o wzroście częstości występowania tego stanu [2, 3]. 

Gdy pojawi się ubytek szkliwa lub korzeń zęba zostanie obnażony z powodu recesji dziąseł, zębina może zostać odsłonięta. Utrata tkanki zębiny na skutek erozji nie jest prostym, powierzchownym procesem. Początkowo dochodzi do uwolnienia substancji mineralnych z zębiny okołokanalikowej i poszerzenia kanalików [4]. Następnie powstaje powierzchowna warstwa zdemineralizowanej macierzy organicznej (demineralized organic matrix, DOM). Możliwe jest, że DOM chroni pozostałą zdemineralizowaną zębinę przed działaniem sił mechanicznych, takich jak tarcie szczoteczki do zębów [5, 6]. Ponadto DOM (głównie włókna kolagenu) może utrudniać dyfuzję jonów do i z obszaru zdemineralizowanego, modulując progresję utraty substancji mineralnych [7, 8]. Jednakże DOM może podlegać degradacji enzymatycznej i chemicznej, która może nasilać erozję zębiny [9, 10].

DOM może podlegać również działaniu enzymów organizmu gospodarza, takich jak metaloproteinazy (MMP), które pośredniczą w rozpadzie praktycznie wszystkich cząsteczek macierzy pozakomórkowej, w tym rodzimego i zdenaturowanego kolagenu [11, 12]. Stwierdzono, że kolagenazą najczęściej działającą na ludzką zębinę jest MMP-8 [13], lecz znajdowano w tej tkance również MMP-2 i MMP-9 [14, 15]. Wykazano, że aktywność MMP-2 i MMP-9 jest decydująca dla rozpadu kolagenu zębiny w zmianach próchnicowych [16]. Jednakże degradacja DOM in vivo nie zależy tylko od działania metaloproteinaz. Ostatnio sugeruje się, że w ten proces są zaangażowane inne proteazy, takie jak katepsyny cysteinowe [17]. Katepsyny cysteinowe mogą aktywować MMP [18] i ten mechanizm został zasugerowany jako biorący udział w powstawaniu ubytków próchniczych ludzkiej zębiny [19]. Katepsyny cysteinowe wydostają się z miazgi zębowej za pośrednictwem płynu zębinowego i mogą rozszczepiać C-końcowy telopeptyd kolagenu typu I [20], być może odsłaniając miejsce rozszczepienia po ekspozycji na działanie kwasów. Ponadto wykazano, że katepsyna B bezpośrednio rozszczepia i inaktywuje specyficzne dla MMP tkankowe inhibitory metaloproteinaz TIMP-1 i TIMP-2, zmieniając równowagę pomiędzy tymi enzymami a ich inhibitorami. Kwaśne pH aktywuje katepsyny cysteinowe, które z kolei albo aktywują MMP, albo inaktywują TIMP, albo jedno i drugie, powodując degradację DOM [21].

Inhibitory kolagenaz poddawane są badaniom jako potencjalne środki stosowane w leczeniu i zapobieganiu niektórym chorobom jamy ustnej, w tym próchnicy i erozji zębiny [22-24]. Zasugerowano, że chlorheksydyna (CHX), będąca inhibitorem MMP [25] i katepsyn cysteinowych [26], może być użytecznym narzędziem zapobiegającym degradacji włókien kolagenu przez kolagenazy, a przez to zwiększającym trwałość wypełnień adhezyjnych [27-29] i hamującym postęp erozji [30, 31].

Chlorowodorek poliheksametylenu biguanidyny (PHMB) to polimeryczny biguanid o szerokim spektrum działania antybakteryjnego zarówno w stosunku do bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych [32, 33], od kilku lat jest on stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny [34]. PHMB jest analogiem strukturalnym chlorheksydyny, przeważającym nad nią brakiem działań ubocznych takich jak przebarwienie zęba. Wysunęliśmy hipotezę, że PHMB może, podobnie jak chlorheksydyna, redukować erozję zębiny poprzez hamowanie kolagenaz.

Biorąc to pod uwagę, przeanalizowano wpływ biguanidów (PHMB i CHX) na erozję zębiny. Hipoteza zerowa brzmiała, iż 0,07-proc. PHMB nie zredukuje postępu erozji bardziej niż 0,12-proc. CHX.

METODY

Przygotowanie próbek

Z koron ekstrahowanych zdrowych bydlęcych siekaczy wycięto sześćdziesiąt próbek zębiny (4 × 4 × 3 mm) za pomocą piły ISOMET Low Speed Saw (Buehler Ltd., USA) i dwóch tarcz diamentowych (Extec Corp., USA), oddzielonych 4-milimetrową przekładką. Szkliwo usunięto wiertłem diamentowym (KG Sorensen 4054, Brazylia), a powierzchnię zębiny wygładzono tarczami karborundowymi chłodzonymi wodą (papier ścierny Al₂O₃ o gradacji 600 i 1200; Buehler, USA) i wypolerowano papierem filcowym, zwilżonym zawiesiną diamentową (1 µm; Buehler, USA). Protokół został zatwierdzony przez Uczelnianą Komisję Rewizyjną Wydziału Stomatologii Uniwersytetu im. św. Pawła w Bauru.

Próbki zębiny przydzielono losowo do pięciu grup (n = 12): woda destylowana (kontrola ujemna), 0,12-proc. CHX (kontrola dodatnia); 0,07-proc. PHMB, Sanifill Perio Premium™ (0,07-proc. PHMB plus, 0,05-proc. NaF) albo roztwór fluorkowy (0,05-proc. NaF).

Na dwie trzecie zewnętrznej powierzchni zębiny nałożono dwie warstwy lakieru do paznokci, by zapewnić obszar referencyjny dla porównania utraty zębiny.

Ekspozycja próbek

Wszystkie próbki poddano cyklicznej de- i remineralizacji przez 6 dni. Codziennie przeprowadzano sześć epizodów demineralizacji trwających po
5 min, używając 0,87 M roztworu kwasu cytrynowego (pH 2,5; 30 ml/próbkę). Po każdej demineralizacji próbki traktowano jednym z roztworów badanych przez 1 min (30 ml/próbkę). Następnie spłukiwano je wodą dejonizowaną, po czym poddawano działaniu enzymu – kolagenazy bakteryjnej (Clostridium hystoliticum, 100 µg/ml, Sigma-Aldrich, USA) przez 10 min w płynie buforującym zawierającym 1 ml 50 mM buforu TES (TESCA), pH 7,4 [35, 36]. Między cyklami próbki zanurzano w sztucznej ślinie (1,5 mmol l^-1 CaCl₂, 2,4 mmol l^-1 KH₂PO₄, [tu w oryginale brak stężenia – przyp.tłum.] Na₂HPO₄, 17 mmol l^-1 KCl, 2 mmol l^-1 NaSCN, 9,9 mmol l^-1 NaCl, 3 mmol l^-1 NH₄Cl, 3 mmol l^-1 mocznika i 0,2 mmol l^-1 glukozy [pH 6,8; 30 ml/próbkę).

Pomiar utraty zębiny

Utratę zębiny oceniano codziennie za pomocą profilometru kontaktowego (MarSurf GD 25, Mahr, Niemcy). W tym celu próbki zębiny były trzymane w środowisku wilgotnym 0,9-proc. roztworu NaCl z dodatkiem 0,02-proc. azydku sodu w 4°C, aby uniknąć kurczenia się DOM podczas pomiaru. Najpierw ostrożnie usuwano lakier do paznokci z powierzchni referencyjnych łopatką skalpela i roztworem acetonu w wodzie (1 : 1). Ostrze diamentowe było przesuwane od jednego obszaru referencyjnego do obszaru odsłoniętego, a następnie do innego obszaru referencyjnego (na dystansie 2,5 mm). Profil zębiny określano, porównując obszary referencyjne z obszarem poddanym erozji za pomocą odpowiedniego oprogramowania (MarSurf XT 20,
Mahr, Niemcy). Różnice wysokości pomiędzy obszarami referencyjnymi a poddanymi erozji obliczano ilościowo w mikronach. Dla każdej próbki wykonywano pięć pomiarów profilu w odstępach 250 µm i wyliczano średnią wartość.

Analiza statystyczna

Posłużono się oprogramowaniem GraphPad Prism (GraphPad Software, USA). Dane sprawdzono pod kątem normalności rozkładu i jednorodności odpowiednio testem Kołmogorowa-Smirnowa i Bartletta. Ponieważ kryteria były spełnione, dane zanalizowano za pomocą 2-kierunkowej analizy wariancji ANOVA z powtórzeniami, a następnie testem Bonferroniego post hoc (p < 0,05).

Wyniki

We wszystkich grupach w ciągu
6 dni obserwowano progresywną utratę zębiny. Największą i najmniejszą progresję stwierdzono odpowiednio w próbkach z grupy kontroli ujemnej oraz Sanifill Perio Premium™. 1 dnia nie znaleziono różnic między grupami, lecz już 2 dnia CHX i Sanifill Perio Premium™ znamiennie zmniejszały utratę zębiny w stosunku do kontroli. 3 dnia ten efekt odnotowano tylko w grupie Sanifill Perio Premium™. Od 3 do 6 dnia nadal obserwowano najniższą średnią (± SD) utratę zębiny w grupie Sanifill Perio Premium™, która to wartość znamiennie różniła się od wszystkich innych grup (za wyjątkiem CHX w dniu 4).
Wartości pośrednie uzyskano w grupach PHMB i CHX, lecz i tak były one znamiennie mniejsze niż w grupie kontroli ujemnej. Płyn fluorkowy nie różnił się znamiennie od płynu kontrolnego przez cały okres badania.

Dyskusja

Antybakteryjne płyny do płukania ust zawierające biguanidy są stosowane od dłuższego czasu [37, 38] jako leczenie wspomagające w zapaleniach dziąseł i przyzębia oraz sprzyjające redukcji próchnicy [38]. Jednakże w związku z częstym wykorzystywaniem roztworów zawierających biguanidy (CHX) pojawiły się sugestie co do ich innych korzystnych działań, jak zapobieganie degradacji DOM i wskutek tego erozji zębiny [30].

Pokaźna liczba dowodów potwierdza znaczenie MMP i katepsyn cysteinowych jako kluczowych mediatorów komórek gospodarza w procesach patologicznej destrukcji tkanek, obserwowanych w takich stanach, jak zapalenie przyzębia, próchnica, rak [21, 24, 25, 39-41]. Wiadomo że aktywacja MMP ma miejsce w niskim pH i że ich aktywność degradacyjna jest wzmacniana przez późniejszą neutralizację pH, która zachodzi w próchnicy i erozji [16, 21, 42]. W badaniu demineralizacji dokonywano za pomocą roztworu kwasu cytrynowego (zewnątrzpochodny czynnik żrący). DOM poddawano działaniu badanych substancji, a następnie eksponowano na działanie kolagenazy, co miało symulować aktywację MMP gospodarza. Sugerowany mechanizm działania MMP obejmuje współudział katepsyn cysteinowych. Kwaśne pH aktywuje katepsyny cysteinowe, które z kolei albo w mechanizmie proteolitycznym aktywują MMP, albo inaktywują TIMP, albo jedno i drugie, powodując degradację DOM [19, 21]. Toteż koniecznie jest dokładniejsze zbadanie hamującego wpływu CHX i PHMB na MMP oraz katepsyny cysteinowe, a w konsekwencji na progresję erozji zębiny.

Biorąc pod uwagę antymetaloproteinazowy potencjał CHX [25, 30] i to, że PHMB jest strukturalnym analogiem CHX, opisywane badanie przyczynia się do poszerzenia obszaru wiedzy naukowej, wykazując, że PHMB może być tak samo skuteczny jak CHX w aspekcie zahamowania erozji zębiny. Hipoteza zerowa może być zatem odrzucona.

CHX jest biguanidem kationowym o szerokim spektrum działania antybakteryjnego, którego skuteczność pod względem redukcji tworzenia płytki nazębnej i nasilenia zapalenia dziąseł została wykazana w badaniach klinicznych [43, 44]. Ważną cechą chlorheksydyny jest jej powinowactwo albo trwałość działania, na którą składa się zdolność wiązania tego związku z tkankami jamy ustnej i pozostawanie w stanie czynnym przez długi czas po aplikacji. Przeciwbakteryjne właściwości płynów do płukania ust zawierających CHX i inne substancje przeciwinfekcyjne oceniano in vivo i in vitro, uzyskując doskonałe wyniki dla roztworów na bazie CHX [44].

CHX stosowano w dawce dostępnej na rynku, przewyższającej tę, którą w piśmiennictwie uznano za skutecznie hamującą MMP-2, MMP-8 i MMP-9 [25]. Wykazano, że CHX całkowicie hamuje MMP-2 i MMP-9 przy stężeniu 0,03%, a MMP-8 przy stężeniu 0,02-0,01% [28]. Na razie brak danych na temat, czy taka dawka CHX lub PHMB może działać na katepsyny albo czy dawka inhibicyjna PHMB może działać także na inne MMP, zatem powinno to być zbadane.

Interesującym spostrzeżeniem jest fakt, że produkt Sanifill Perio Premium™, zawierający PHMB i fluorek, najsilniej hamuje erozję zębiny. Może to być spowodowane synergistycznym działaniem tych substancji, jednak zwłaszcza PHMB, co potwierdzają wyniki w grupach, w których aplikowano osobno PHMB i F.

Skuteczność fluoru w redukowaniu erozyjnej demineralizacji zębiny została już wykazana [45]. Jednakże wydaje się być ona wysoce zależna od obecności DOM [9, 46, 47]. Opisywane badanie potwierdza poprzednie spostrzeżenia, jako że sam fluorek okazał się nieskuteczny w hamowaniu progresji erozji zębiny w modelu eksperymentalnym z zastosowaniem degradacji kolagenolitycznej, gdzie dochodziło do degradacji DOM.

Przyjęto, że DOM wykazuje pojemność buforową, która może zapobiec inwazji kwasu do głębszych obszarów zębiny i zmniejsza dalszą demineralizację w obecności dużych ilości fluorku [9]. Oprócz działania hamującego demineralizację, Kato i wsp. [48] wykazali ostatnio, iż fluorek sodu jest zdolny całkowicie hamować aktywność MMP. Autorzy zademonstrowali, iż zahamowanie aktywności MMP-2 i MMP-9 przez fluorek sodu jest odwracalne przy niskim, zaś nieodwracalne przy wysokim stężeniu fluoru (5,000 ppm). Możliwy mechanizm, na drodze którego NaF hamuje MMP, nie został dotąd poznany. Biorąc pod uwagę, że MMP są enzymami zależnymi od Zn²⁺ i Ca²⁺ oraz że F jest wysoce elektroujemny, wydaje się logiczne, że nadmiar fluoru może unieczynniać te kationy i w ten sposób uniemożliwić ich udział w procesie katalitycznym. W opisanym badaniu użyto fluor w stężeniu znacznie niższym niż w pracy wspomnianych autorów [48], co może tłumaczyć brak efektu hamującego.

Pomimo braku badań wyjaśniających rolę MMP w erozji zębiny, można domniemywać, że procesy podobne do zachodzących w próchnicy mogą wpływać na degradację organicznej macierzy zębiny również w warunkach ekspozycji na czynniki żrące. Ponieważ zachowanie macierzy organicznej jest pożądane dla zmniejszenia progresji erozyjnego uszkodzenia zębiny [9],  celowe wydaje się przeanalizowanie, czy zastosowanie potencjalnych inhibitorów MMP wpłynie pośrednio na progresję erozji poprzez zredukowanie destrukcji materii organicznej. Poprzednie badania wykazały, że podanie potencjalnych inhibitorów MMP zmniejszało rozpuszczanie kolagenu zębiny [49] i redukowało nasilenie rozwoju ubytków próchniczych u szczurów [24]. Jednym z silnych inhibitorów MMP, działającym na MMP-2, -8 i -9, jest chlorheksydyna [25], która, jak wykazano, zmniejsza degradację warstwy hybrydowej zębiny i rozpuszczanie kolagenu zębiny [49].

Hamujący wpływ chlorheksydyny na MMP (aktywowane przez jony cynku, zależne od wapnia endopeptydazy) przypisuje się mechanizmowi chelatującemu, jako że zahamowaniu aktywności MMP-2 i MMP-9 mogło zapobiec dodanie chlorheksydyny związanej z chlorkiem wapnia. Debatowano również, czy chlorheksydyna może wpływać na niezbędne grupy sulfhydrylowe i/lub cysteinowe, obecne w miejscu aktywnym metaloproteina [25]. Przy stężeniu w ślinie powyżej 0,2% hamujący wpływ chlorheksydyny może być również powiązany z denaturacją białek [50], co jednak nie powinno było mieć miejsca w opisywanym badaniu.

PHMB zawarty w Sanifill Perio Premium™ mógł zapobiegać degradacji DOM na drodze podobnego mechanizmu jak CHX. Jednakże aby to wyjaśnić, należałoby przeprowadzić dodatkowe badania w warunkach bliżej przypominających sytuację kliniczną i z zastosowaniem różnych zmiennych odpowiedzi.

Wniosek

Obydwa biguanidy wykazywały zdolność do zmniejszania erozji zębiny. Płyn do płukania ust Sanifill Perio Premium™ cechował się największym potencjałem redukowania erozji zębiny, co mogło mieć miejsce z powodu połączenia w tym preparacie PHMB i F. Muszą być przeprowadzone dalsze badania, by potwierdzić mechanizm działania produktów na bazie PHMB.

Konflikt interesów

Autorzy oświadczają, że nie zachodzi żaden konflikt interesów. Podkreślają udział autorki Rejane przy dopracowaniu tekstu artykułu i przy dostarczeniu składników wchodzących w skład środka Sanifill Perio Premium™ , a potrzebnych dla realizacji badania. Istotne jest również to, że nie otrzymała ona za to żadnego wynagrodzenia, a wszystkie wyniki zostały należycie i nieodpłatnie przekazane firmie jako badania naukowe służące ulepszeniu formuły produktu.

Udział autorów

S.C., C.A.B.C, M.T.K, P.D. i G.G. uczestniczyli w projekcie badawczym. R.F. brała udział w przygotowaniu produktu kompanii farmaceutycznej (Sanifill Perio Premium™). A.C.M. przeprowadziła analizę statystyczną i brała udział w sporządzaniu wstępnej wersji pracy. M.A.R.B. dostarczyła koncepcję badania, uczestniczyła w projekcie i koordynacji, brała udział w sporządzaniu wstępnej wersji pracy. Wszyscy autorzy przeczytali i zatwierdzili wersję ostateczną.

Podziękowania 

Autorzy składają podziękowania Działowi Badawczo-Rozwojowemu Higieny Jamy Ustnej kompanii Hipermarcas za znaczący wkład w badania. Badania zostały sfinansowane całkowicie albo częściowo przez źródło zewnętrzne: PIBIT/CNPq/USP- 2010.1.67 20.25.2.

Tłumaczenie:

lek. med. Dorota Tukaj

„BMC Oral Health” 2014, 14:131

Piśmiennictwo:

1. Huysmans M.C., Chew H.P., Ellwood R.P.: Clinical studies of dental erosion and erosive wear. „Caries Res” 2011, 45(Suppl 1):60-68.

2. Kreulen C.M., Van’t Spijker A., Rodriguez J.M. et al.: Systematic review of the prevalence of tooth wear in children and adolescents. „Caries Res” 2010, 44(2):151-159.

3. Nahás Pires Corrêa M.S., Nahás Pires Corrêa F., Nahás Pires Corrêa J.P. et al.: Prevalence and associated factors of dental erosion in children and adolescents of a private dental practice. „Int J Paediatr Dent” 2011, 21(6):451-458.

4. Meurman J.H., Drysdale T., Frank R.M.: Experimental erosion of dentin. „Scand J Dent Res” 1991, 99(6):457-462.

5. Ganss C., Hardt M., Blazek D. et al.: Effects of toothbrushing force on the mineral content and demineralized organic matrix of eroded dentine. „Eur J Oral Sci” 2009, 117(3):255-260.

6. Ganss C., Schlueter N., Hardt M. et al.: Effects of toothbrushing on eroded dentine. „Eur J Oral Sci” 2007, 115(5):390-396.

7. Klont B., ten Cate J.M.: Remineralization of bovine incisor root lesions in vitro: the role of the collagenous matrix. „Caries Res” 1991, 25(1):39-45.

8. Kleter G.A., Damen J.J., Everts V. et al.: The influence of the organic matrix on demineralization of bovine root dentin in vitro. „J Dent Res” 1994, 73(9):1523-1529.

9. Ganss C.J., Klimek J., Starck C.: Quantitative analysis of the impact of the organic matrix on the fluoride effect on erosion progression in human dentine using longitudinal microradiography. „Arch Oral Biol” 2004, 49(11):931-935.

10. Hara A.T., Ando M., Cury J.A. et al.: Influence of the organic matrix on root dentine erosion by citric acid. „Caries Res” 2005, 39(2):134-138.

11. Visse R., Nagase H.: Matrix metalloproteinases and tissue inhibitors of metalloproteinases: structure, function, and biochemistry. „Circ Res” 2003, 92(8):827-839.

12. Hannas A.R., Pereira J.C., Granjeiro J.M., Tjäderhane L.: The role of matrix metalloproteinases in the oral environment. „Acta Odontol Scand” 2007, 65(1):1-13.

13. Sulkala M., Tervahartiala T., Sorsa T. et al.: Matrix metalloproteinase-8 (MMP-8) is the major collagenase in human dentin. „Arch Oral Biol” 2007, 52(2):121-127.

14. Martin-De Las Heras S., Valenzuela A., Overall C.M.: The matrix metalloproteinase gelatinase A in human dentine. „Arch Oral Biol” 2000, 45(9):757-765.

15. Mazzoni A., Pashley D.H., Tay F.R. et al.: Immunohistochemical identification of MMP-2 and MMP-9 in human dentin: correlative FEI-SEM/TEM analysis.
„J Biomed Mater Res A” 2009, 88(3):697-703.

16. Tjäderhane L., Larjava H., Sorsa T. et al.: The activation and function of host matrix metalloproteinases in dentin matrix breakdown in caries lesions. „J Dent Res” 1998, 77:1622-1629.

17. Tersariol I.L., Geraldeli S., Minciotti C.L. et al.: Cysteine cathepsins in human dentin-pulp complex. „J Endod” 2010, 36(3):475-481.

18. Nagase H.: Activation mechanisms of matrix metalloproteinases. „Biol Chem” 1997, 378(3–4):151-160.

19. Nascimento F.D., Minciotti C.L., Geraldeli S. et al.: Cysteine cathepsins in human carious dentin. „J Dent Res” 2011, 90(4):506-511.

20. Garnero P., Ferreras M., Karsdal M.A. et al.: The type I collagen fragments ICTP and CTX reveal distinct enzymatic pathways of bone collagen degradation.
„J Bone Miner Res” 2003, 18(5):859-867.

21. Tjäderhane L., Nascimento F.D., Breschi L. et al.: Optimizing dentin bond durability: control of collagen degradation by matrix metalloproteinases and cysteine cathepsins.„Dent Mater” 2013, 29(1):116-135.

22. Kato M.T., Leite A.L., Hannas A.R. et al.: Impact of protease inhibitors on dentin matrix degradation by collagenase. „J Dent Res” 2012, 91(12):1119-1123.

23. Kato M.T., Leite A.L., Hannas A.R. et al.: Effect of iron on matrix metalloproteinase inhibition and on the prevention of dentine erosion.„Caries Res” 2010, 44(3):309-316.

24. Sulkala M., Wahlgren J., Larmas M. et al.: The effects of MMP inhibitors on human salivary MMP activity and caries progression in rats. „J Dent Res” 2001, 80(6):1545-1549.

25. Gendron R., Grenier D., Sorsa T., Mayrand D.: Inhibition of the activities of matrix metalloproteinases 2, 8, and 9 by chlorhexidine. „Clin Diagn Lab Immunol” 1999, 6(3):437-439.

26. Scaffa P.M., Vidal C.M., Barros N. et al.: Chlorhexidine inhibits the activity of dental cysteine cathepsins.
„J Dent Res” 2012, 91(4):420-425.

27. Hebling J., Pashley D.H., Tjäderhane L., Tay F.R.: Chlorhexidine arrests subclinical degradation of dentin hybrid layers in vivo. „J Dent Res” 2005, 84(8):741-746.

28. Carrilho M.R., Carvalho R.M., de Goes M.F. et al.: Chlorhexidine preserves dentin bond in vitro. „J Dent Res” 2007, 86(1):90-94.

29. Carrilho M.R., Geraldeli S., Tay F. et al.: In vivo preservation of the hybrid layer by chlorhexidine. „J Dent Res” 2007, 86(6):529-533.

30. Magalhães A.C., Wiegand A., Rios D. et al.: Chlorhexidine and green tea extract reduce dentin erosion and abrasion in situ. „J Dent” 2009, 37(12):994-998.

31. Kato M.T., Leite A.L., Hannas A.R., Buzalaf M.A.: Gels containing MMP inhibitors prevent dental erosion in situ. „J Dent Res” 2010, 89(5):468-472.

32. Davies A., Bentley M., Field B.S.: Comparison of the action of vantocil, cetrimide and chlorhexidine on Escherichia coli and its spheroplasts and the protoplasts of gram positive bacteria. „J Appl Bacteriol” 1968, 31(4):448-461.

33. Davies A., Field B.S.: Action of biguanides, phenols and detergents on Escherichia coli and its sphereoplasts. „J Appl Bacteriol” 1969, 32(2):233-243.

34. Larkin D.F., Kilvington S., Dart J.K.: Treatment of Acanthamoeba keratitis with polyhexamethylene biguanide. „Ophthalmology” 1992, 99(2):185-191.

35. Bedran-Russo A.K., Yoo K.J., Ema K.C., Pashley D.H.: Mechanical properties of tannic-acid-treated dentin matrix. „J Dent Res” 2009, 88(9):807-811.

36. Schlueter N., Hardt M., Klimek J., Ganss C.: Influence of the digestive enzymes trypsin and pepsin in vitro on the progression of erosion in dentine. „Arch Oral Biol” 2010, 55(4):294-299.

37. Menendez A., Li F., Michalek S.M. et al.: Comparative analysis of the antibacterial effects of combined mouthrinses on Streptococcus mutans. „Oral Microbiol Immunol” 2005, 20(1):31-34.

38. Lorenz K., Bruhn G., Heumann C. et al.: Effect of two new chlorhexidine mouthrinses on the development of dental plaque, gingivitis, and discolouration. A randomized, investigator-blind, placebo-controlled, 3-week experimental gingivitis study. „J Clin Periodontol” 2006, 33(8):561-567.

39. Xu L., Yu Z., Lee H.M. et al.: Characteristics of collagenase-2 from gingival crevicular fluid and peri-implant sulcular fluid in periodontitis and peri-implantitis patients: pilot study. „Acta Odontol Scand” 2008, 66(4):219-224.

40. Rothberg J.M., Bailey K.M., Wojtkowiak J.W. et al.: Acid-mediated tumor proteolysis: contribution of cysteine cathepsins. „Neoplasia” 2013, 15(10):1125-1137.

41. Garbisa S., Sartor L., Biggin S. et al.: Tumor gelatinases and invasion inhibited by the green tea flavanol epigallocatechin-3-gallate. „Cancer” 2001, 91(4):822-832.

42. Buzalaf M.A.R., Kato M.T., Hannas A.R.: The role of matrix metalloproteinases in dental erosion. „Adv Dent Res” 2012, 24(2):72-76.

43. Bascones A., Morante S., Mateos L. et al.: Influence of additional active ingredients on the effectiveness of non-alcoholic chlorhexidine mouthwashes: a randomized controlled trial. „J Periodontol” 2005, 76(9):1469-1475.

44. Charles C.H., Mostler K.M., Bartels L.L., Mankodi S.M.:
Comparative antiplaque and antigingivitis effectiveness of a chlorhexidine and an essential oil mouthrinse: 6-month clinical trial. „J Clin Periodontol” 2004, 31(10):878-884.

45. Magalhães A.C., Wiegand A., Rios D. et al.: Fluoride in dental erosion. „Monogr Oral Sci” 2011, 22:158-170.

46. Ganss C., Lussi A., Sommer N. et al.: Efficacy of fluoride compounds and stannous chloride as erosion inhibitors in dentine. „Caries Res” 2010, 44(3):248-252.

47. Ganss C., Klimek J., Schäffer U., Spall T.: Effectiveness of two fluoridation measures on erosion progression in human enamel and dentine in vitro. „Caries Res” 2001, 35(5):325-330.

48. Kato M.T., Bolanho A., Zarella B.L. et al.: Sodium Fluoride Inhibits MMP-2 and MMP-9. „J Dent Res” 2014, 93(1):74-77.

49. Carrilho M.R., Tay F.R., Donnelly A.M. et al.: Host-derived loss of dentin matrix stiffness associated with solubilization of collagen. „J Biomed Mater Res B Appl Biomater” 2009, 90(1):373-380.

50. Hjeljord L.G., Rolla G., Bonesvoll P.: Chlorhexidine-protein interactions. „J Periodontal Res Suppl” 1973, 12:11-16.

The effect of mouthwashes containing biguanides on the progression of erosion in dentin

Autorzy:
Senda Charone, Cristiane de Almeida Baldini Cardoso, Paula Ducati, Gabriela Gennaro, Ana Carolina Magalhães, Marília Afonso Rabelo Buzalaf
Katedra Nauk Biologicznych, Wydział Stomatologii Uniwersytetu im. Św. Pawła w Bauru (Brazylia)
Melissa Thiemi Kato
Katedra Stomatologii Uniwersytetu im. Najświętszego Serca w Bauru (Brazylia)
Rejane Fukushima
Dział Nauki o Rynku i Konsumentach, koncern chemiczno-farmaceutyczny Hypermarcas (Brazylia)

Słowa kluczowe:
biguanidy, demineralizacja, zębina, erozja.

Key words:
biguanide, demineralization, dentin, erosion.

Streszczenie:
Erozja zębiny powodowana jest przez częstą ekspozycję na działanie kwasów bez udziału bakterii. W opisywanym badaniu oceniano wpływ biguanidów (biguanidu poliheksametylenowego – PHMB i chlorheksydyny – CHX) na erozję zębiny z racji ich możliwego wpływu na enzymatyczną degradację zdemineralizowanej macierzy organicznej.

Summary:
Dental erosion is caused by frequent exposure to acids without the involvement of microorganism. This study analyzed the effect of biguanides (polyhexamethylene biguanide – PHMB and chlorhexidine – CHX) on dentin erosion due to their possible influence on the enzymatic degradation of the demineralized organic matrix.