Wyniki zastosowania lasera diodowego (810 nm) w leczeniu nadwrażliwości zębiny

Nadwrażliwość zębiny jest szeroko rozpowszechniona, zwłaszcza w populacji osób 30-, 40-letnich. U niektórych ból i dyskomfort mogą być tak duże, że doprowadzają do drastycznych ograniczeń dietetycznych i wskutek tego do niedożywienia. Najczęściej odnotowywanym bodźcem nocyceptywnym jest zimno, następnie mechaniczne podrażnienie przy czyszczeniu zębów i podrażnienie chemiczne wskutek spożywania pokarmów o dużej zawartości cukru [1]. 

Ból towarzyszący nadwrażliwości zębiny jest przenikliwy, zlokalizowany i krótkotrwały. Teoria hydrodynamiczna, którą Brännströn Aström przedstawił w 1964 roku [2], jest najbardziej akceptowalnym wyjaśnieniem związku pomiędzy bólem z powodu nadwrażliwości zębiny a przemieszczeniem płynów ustrojowych w kanalikach zębiny. Bodźce termiczne, fizyczne i chemiczne mogą spowodować przepływ płynu w kierunku miazgi, co pobudza znajdujące się tam zakończenia nerwowe. W normalnych warunkach zębina jest pokryta szkliwem lub cementem korzeniowym i nie cierpi z powodu bezpośredniego podrażnienia. Odsłonięcie obwodowych zakończeń kanalików zębiny powoduje sytuację, która objawia się jako nadwrażliwość. Zamknięcie odsłoniętych kanalików zębiny może redukować intensywność bólu spowodowanego nadwrażliwością.

Recesja dziąseł

Najpospolitszym stanem klinicznym powodującym odsłonięcie kanalików zębiny jest recesja dziąseł. Jako jej przyczyny wymienia się wiele mechanizmów, np. starcie z powodu wadliwego czyszczenia zębów, nadłamanie zęba, parafunkcje lub wady zgryzu. Sugerowano, że również erozja szkliwa wskutek szkodliwego działania kwasów w jamie ustnej, w tym niewłaściwie kontrolowanego wytrawiania przy wypełnianiu ubytków, może prowadzić do recesji dziąseł [1]. Gdy pojawia się recesja, odsłonięty zostaje cement korzeniowy, który łatwo ulega starciu lub erozji, odsłaniając z kolei znajdującą się pod nim zębinę [3].

Leczenie nadwrażliwości zębiny

Leczenie nadwrażliwości zębiny stanowi wyzwanie zarówno dla pacjenta, jak i świadczeniodawcy, a to z następujących powodów: ocena/porównanie nasilenia bólu u różnych osób jest trudne, zaś pacjenci niechętnie zmieniają swoje przyzwyczajenia, które przyczyniły się do zaistnienia problemu. Nadwrażliwość może ustąpić bez leczenia, ale może też wymagać wielu tygodni stosowania różnych metod zmniejszających wrażliwość, zanim zauważy się poprawę [4].

Metody leczenie nadwrażliwości zębiny

Wyróżnia się dwie główne metody leczenia: desensytyzację nerwu azotanem potasu albo pokrycie kanalików zębiny materiałem kompozytowym, cementem glasjonomerowym, przeszczepem tkankowym lub koroną [3].

Wraz z wkroczeniem laserów w obszar stomatologii klinicznej wzrosła nadzieja na przezwyciężenie pewnych niedostatków konwencjonalnych procedur dentystycznych. Od czasu pierwszego eksperymentalnego zastosowania w stomatologii w latach 60. możliwości wykorzystania laserów szybko rosły. Obecnie przy ich użyciu przeprowadza się szeroki zakres procedur. Lasery okazały się przydatne przy opracowywaniu ubytków, usuwaniu zmian próchnicowych i wypełnień, wytrawianiu, a także w leczeniu nadwrażliwości zębiny, zapobieganiu próchnicy i wybielaniu zębów [5], co daje się osiągnąć przez interakcję lasera z tkanką wywołującą różne reakcje, w zależności od jego aktywnego medium, długości fali i gęstości mocy oraz od własności optycznych tkanki docelowej [6].

Nadwrażliwość zębiny stanowi wyzwanie dla współczesnej stomatologii, zwłaszcza że w ostatnich czasach jej częstotliwość wzrasta. Z racji dostępności laseroterapii i łatwości zastosowania po raz pierwszy przeprowadzono takie badanie wśród sudańskich pacjentów z nadwrażliwością zębiny szyjki.

Celem jego była ocena skuteczności lasera diodowego (810 nm) przy dwóch różnych czasach ekspozycji w leczeniu nadwrażliwości zębiny.

Materiał i metoda

Leczeniu poddano ogółem 14 zębów u 5 osób (2 mężczyzn i 3 kobiet w wieku 25-35 lat) z nadwrażliwością zębiny szyjki. Uzyskano aprobatę komisji etycznej Sudańskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego i poinformowaną pisemną zgodę od pacjentów. Zęby zakwalifikowane do badania były wolne od próchnicy i nie zdradzały oznak czynnej choroby przyzębia, a pacjenci nie byli poddawani zabiegom periodontologicznym w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Wszystkim badanym polecono nie stosować żadnych past do zębów zmniejszających nadwrażliwość zębiny przez 6 tygodni poprzedzających zabieg laseroterapii, a przez 72 godziny przed zabiegiem nie zażywać żadnych środków przeciwbólowych, przeciwdrgawkowych, przeciwhistaminowych, uspokajających ani przeciwzapalnych.

Ocenę nadwrażliwości na dotyk przeprowadzano, dotykając powierzchni zębiny szyjki sondą periodontologiczną.

Badane zęby zostały podzielone na dwie grupy po 7 zębów; w jednej czas ekspozycji wynosił 30 sekund, w drugiej 60 sekund.

Posłużono się laserem diodowym (810 nm) o mocy 20 W, kl. III (b), prod. Oralia Company (Niemcy).

Badanie przeprowadzały dwie osoby, jedna odpowiedzialna za laseroterapię, druga za pomiar poziomu bólu u pacjentów. Zabiegi wykonano w dwóch sesjach z tygodniową przerwą.

Ocenę nadwrażliwości zębiny na bodziec dotykowy notowano na wizualnej skali analogowej: 10 (ból nie do zniesienia); 7-9 (ból silny, ale do zniesienia), 4-6 (ból umiarkowany), 1-3 (ból lekki) i 0 (brak bólu) [7]. Pomiary przeprowadzano przed każdą sesją leczenia i po 15 min od zabiegu. Ten wynik klasyfikowano jako natychmiastowy. Kolejny pomiar przeprowadzano po 7 dniach od zabiegu. Jego wynik określono jako efekt późny.

Z wyjątkiem czasu ekspozycji (30 lub 60 sekund) parametry terapii były identyczne. Światło lasera o mocy 1 W w emisji ciągłej aplikowano metodą bezkontaktową na okolicę odsłoniętej zębiny.

Dla celów analizy statystycznej wszystkie badane zmienne wyrażono jako wartości średnie i odchylenie standardowe. Do ich porównania użyto testów Friedmana i chi, zaś do porównania wartości w dwóch grupach w każdym przedziale czasowym testu Kołmogorowa-Smirnowa. Za poziom znamienności przyjęto 0,05.

Wyniki

Znamienne obniżenie stopnia nadwrażliwości zębiny uzyskano w obu grupach i dla obu czasów pomiaru po zabiegu. Porównując odpowiedź na leczenie w dwóch grupach w każdym przedziale czasowym, użyto testu Kołmogorowa-Smirnowa, jak widać w tab. 1; po 15 minutach od zabiegu obecna była statystycznie znamienna różnica (p = 0,002, z = 1,871) między grupami o różnym czasie ekspozycji. Nie było natomiast różnicy pomiędzy nimi po tygodniu od zabiegu (p = 1,000) (rys. 1).

Wyniki zabiegów z czasem ekspozycji 30 sekund i 60 sekund przedstawiono w tab. 2 i 3, a dane statystyczne w tab. 4 i 5 [w wersji polskiej tabele 2 i 3 oraz 4 i 5 połączono i nadano im tytuły – których w oryginale brak – w celu zwiększenia czytelności – przyp. red.].

Dyskusja

Choć w piśmiennictwie opisano kilka metod leczenia nadwrażliwości zębiny, nie było dotąd sposobu, która redukowałby ból do zadowalających poziomów.

Ból wynikający z nadwrażliwości zębiny może zostać wyeliminowany przez przerwanie transmisji bodźców do zakończeń nerwowych wypustek odontoblastów, co można osiągnąć przez zredukowanie przepływu płynu wewnątrz kanalików zębiny, przez zwężenie lub zamknięcie otworów kanalików [8]. Jednakże zaproponowano też inne metody leczenia, jak laseroterapia.

Wykazano, że zastosowanie laserów He-Ne [helowo-neonowego] i GaAlAs [galowo-glinowo-arsenowego] spowodowało obniżenie nadwrażliwości na bodźce termiczne i dotykowe [9, 10]. Analogicznie w publikowanym badaniu laseroterapia spowodowała znamienny spadek nadwrażliwości zarówno po 15 minutach, jak i po 7 dniach od pierwszej aplikacji.

W trakcie badania zaobserwowano, że zęby, które prezentowały ostry ból podczas przedmuchiwania powietrzem i dotknięcia narzędziem, z utrzymywaniem się stałego dyskomfortu po ustaniu bodźców, wykazały zaznaczony spadek nasilenia bólu już po 15 minutach od pierwszego zabiegu laseroterapii (810 nm) i jeszcze nawet po tygodniu. Tak szybki efekt zmniejszenia nadwrażliwości bólowej w następstwie laseroterapii może być przypisany mechanizmowi, poprzez który laser diodowy może wywoływać zmiany w splotach nerwowych miazgi (zahamowanie transmisji impulsów), a nie przebudowie powierzchni odsłoniętej zębiny, jak to ma miejsce przy innych metodach leczenia [11]. W dodatku laseroterapia może pobudzać fizjologiczne funkcje komórek. Zatem laser mógłby stymulować wytwarzanie sklerotycznej zębiny, promując w ten sposób zamykanie od wewnątrz kanalików zębiny [12], a na korzyść tej sugestii przemawia histologiczna analiza miazgi zębów przeprowadzona przez Matsumoto [13], w którym to badaniu po 14 i 30 dniach od aplikacji światła laserowego stwierdzono większy stopień naprawy tkanki w porównaniu z zębami, których miazga nie była naświetlona. Naświetlenie laserem przyczyniło się do naprawy kompleksu zębina-miazga, zachowując witalność miazgi.

Wnioski

W oparciu o wyniki leczenia 14 zębów z nadwrażliwością zębiny szyjki z początkową reakcją bólową na poziomie 8-9 w ilościowej numerycznej skali bólu (bliską nasilenia maksymalnego) wnioskujemy, że:

• laser diodowy (810 nm) zapewnia zmniejszenie nadwrażliwości zębiny szyjki,

• natychmiastowy i późny efekt leczniczy laseroterapii laserem diodowym 810 nm jest większy przy zastosowaniu czasu ekspozycji
60 sekund niż 30 sekund.

Konflikt interesów

Autorzy oświadczają, że nie zachodzi żaden konflikt interesów.

Wkład autorów

N.T.H. zaprojektowała badanie, zebrała dane i przeprowadziła analizę danych, wraz z B.G.G. napisała pracę. A.M.A. i A.H.S. czuwali nad badaniem [takiego sformułowania użyto w oryginale; biorąc pod uwagę ich miejsca pracy, najpewniej pierwszy z wymienionych przeprowadzał ocenę nadwrażliwości bólowej, drugi – zabieg laserowy – przyp. tłum.]. Wszyscy autorzy przeczytali i zatwierdzili ostatni rękopis.

Podziękowania

Składamy wyrazy wdzięczności personelowi Instytutu Laserowego Sudańskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego oraz wszystkim pacjentom, którzy zgodzili się uczestniczyć w badaniu. Ponadto jesteśmy winni podziękowania dla Azzy Tajelsir i Elwalida Fadula za pomoc w przygotowaniu angielskiej wersji pracy oraz dla Khalida Gobara za wykonanie obliczeń statystycznych.

Tłumaczenie

lek. med. Dorota Tukaj

„BMC Research Notes” 2014, 7:31

Piśmiennictwo:

1. Christinna T., Roberto A.P., Aldo A.C.C. i wsp.: Laser therapy in the treatment of dentine hypersensitivity. „Braz Dent J” 2004, 15(2): 144-150.

2. Brännstrom M., Aström A.: A study of the mechanism of pain elicited from the dentin. „J Dent Rest” 1964, 63:619.

3. Jacobsen P.L., Bruce G.: Clinical Dentin Hypersensitivity: Understanding the Causes and Prescribing a Treatment. „J Contemp Dent Pract” 2001, 2: 1-8.

4. Carranza F.A., Newman M.G.: Clinical Periodontology. 8th edition. Philadelphia: W.B. Saunders Company; 1996.

5. Husein A.: Applications of lasers in dentistry: a review. „Arch Orofac Sci” 2006, 1: 1-4.

6. Gerschman J.A., Ruben J., Gebart-Eaglemont J.: Low level laser therapy for dentinal tooth hypersensitivity. „Aust Dent J” 1994, 39: 353-357.

7. Plagmann H.C., König J., Bernimoulin J.P. i wsp.: A clinical study comparing two high-fluoride dentifrices for the treatment of dentinal hypersensitivity. „Quintessence Int” 1997, 28(6): 403-408.

8. Brännstrom M.A.: The hydrodynamic theory of dentinal pain: sensation in preparations, caries and dentinal crack. „J Endod” 1986, 12: 453.

9. Matsumoto K., Funai H., Wakabayashi H., Oyoama T.: Study on the treatment of hypersensitive dentine by GaAlAs laser diode. „Jpn J Conservative Dent” 1985, 28: 766.

10. Kimura Y., Wilder-Smith P., Yonaga K., Matsumoto K.: Treatment of dentine hypersensitivity by lasers: a review. „J Clin Periodontal” 2000, 27: 715.

11. Walsh L.J.: The current status of low-level laser therapy in dentistry. Part 2. Hard tissue application. „Aust Dent J” 1997, 42: 302.

12. Corona S.A.M., Do Nascimento T.N., Catrise A.B.E. i wsp.: Clinical evaluation of low-level laser therapy and fluoride varnish for treating cervical dentinal hypersensitivity. „J Oral Rehabil” 2003, 30: 1183-1189.

13. Matsumoto K., Wakabayashi H., Funato A., Shirasuga T.:
Pathohistologic findings of dental pulp irradiated by GaAlAs laser diode. „J Conservat Dent” 1985, 28: 1361-1365.

Autorzy:
Nada Tawfig Hashim
Szpital Stomatologiczny, Wydział Stomatologii Uniwersytetu Naukowo-Technicznego w Chartumie (Sudan)
Bakri Gobara Gasmalla
Katedra Rehabilitacji Stomatologicznej, Wydział Stomatologii Uniwersytetu Chartumskiego w Chartumie (Sudan)
Ahmed Hassan Sabahelkheir
Instytut Laserowy, Uniwersytet Naukowo-Techniczny w Chartumie (Sudan)
Alhadi Mohieldin Awooda
Katedra Stomatologii Odtwórczej, Wydział Stomatologii Uniwersytetu Naukowo-Technicznego w Chartumie (Sudan)

Słowa kluczowe:
nadwrażliwość zębiny, laseroterapia.

Streszczenie:
Nadwrażliwość zębiny jest pospolitym stanem klinicznym wykazującym duży rozrzut częstości występowania. Celem tego badania była ocena wykorzystania lasera diodowego (810 nm) w leczeniu nadwrażliwości zębiny w okolicy szyjki (…). Zastosowanie lasera diodowego (810 nm) powodowało skuteczne zmniejszenie nadwrażliwości zębiny.

Zdjęcia:

Shutterstock