Zastosowanie koron teleskopowych w uzupełnieniach protetycznych jako elementów retencyjnych – z perspektywy technika dentystycznego

Korony teleskopowe? Słyszałam, słyszałem, ale jak to wygląda? Korony teleskopowe… Co to jest? Jak wyglądają? Jak działają? Kiedy je stosować? Te i wiele innych pytań padło podczas rozmowów z lekarzami stomatologami w momencie proponowania rozwiązań protetycznych z zastosowaniem koron teleskopowych. W polskich gabinetach stomatologicznych są one rzadko wykorzystywane w przeciwieństwie do gabinetów niemieckich, gdzie funkcjonują z powodzeniem od kilkudziesięciu lat. Mając kilkuletnie doświadczenie w pracy na rynku niemieckim w jednym z większych laboratoriów protetycznych w Düsseldorfie, mogę stwierdzić, że tamtejsza protetyka oparta na koronach teleskopowych to jedna z podstawowych i pewnych technik, dająca od wielu lat świetny efekt kosmetyczny, stabilność i bezpieczeństwo bezawaryjnego użytkowania.

Korony teleskopowe to elementy retencyjne, które sprawdzają się w uzupełnieniach protetycznych, począwszy od zwykłych protez, poprzez protezy szkieletowe, mosty okrężne czy implanty. Ten rodzaj prac wymaga od technika dużego doświadczenia, wiedzy, precyzji, wykorzystywania bazy materiałowej opartej na sprawdzonych markowych materiałach, a także wyposażenia pracowni w precyzyjne urządzenia. Oczywiście ścisła współpraca lekarza stomatologa i doświadczonego w tym zakresie technika dentystycznego daje pewność wykonania dobrej pracy na bazie koron teleskopowych.

 Co to są korony teleskopowe?

Korony teleskopowe to system koron podwójnych, który tworzą korona pierwotna i korona wtórna. Korona pierwotna osadzona jest na stałe na zębie filarowym, a korona wtórna połączona z konstrukcją protezy lub mostu. Obie powinny być idealnie ze sobą spasowane i, nachodząc jedna w drugą, wytwarzać retencję utrzymującą dane uzupełnienie protetyczne.

Korony teleskopowe ze względu na ich kształt można podzielić na:

• cylindryczne – gdzie ściany są idealnie równoległe o kącie zbieżności 0° i uzyskują swoją retencję poprzez siły tarcia, siłę przylegania (poprzez idealne spasowanie), siłę kohezji, cienką warstwę śliny, która wytwarza niskie ciśnienie podczas zdejmowania protezy;

• stożkowe – tzw. konusy, gdzie ściany boczne są lekko zbieżne w zakresie 2°, 4°, 6° i uzyskują swoją retencję w wyniku zaklinowania w ostatnim etapie zakładania protezy oraz przyssania się (wytworzenia podciśnienia) dzięki małej pustej przestrzeni w górnej części między koroną pierwotną i wtórną. Efekt ten można zaobserwować w momencie, gdy włożymy jeden plastikowy kubeczek w drugi i, odwracając je do góry dnem, chcemy je rozdzielić. Kubki są mocno złączone, czujemy delikatny opór podczas rozłączania w wyniku wytworzenia się podciśnienia w ich górnej części.

Przy konusach im większy jest stopień nachylenia, tym mniejsza jest siła retencji. Dlatego konusy wymagają bardzo dużej precyzji wykonania. Dzięki ich zbieżnemu kształtowi zyskuje się więcej miejsca na ich ukrycie i na licowanie, co skutkuje lepszym efektem kosmetycznym. Z upływem czasu zauważono, że o ile frykcja koron cylindrycznych może się pogorszyć, to przy koronach zbieżnych frezowanych bez stopnia frykcja może się poprawić.

Korony teleskopowe pierwotne powinny mieć jak najmniejszą grubość, aby grubość korony z licowaniem nie przekroczyła 1,2 mm, co gwarantuje efekt kosmetyczny, oraz minimum wysokości. Nie można zapomnieć o odpowiedniej wielkości miejsc retencyjnych. Jeśli wysokość miejsc retencyjnych jest odpowiednia, to w niektórych przypadkach, gdy filary są niekorzystnie pochylone, można zachować retencję tylko na trzech płaszczyznach.

Stopień na koronach teleskopowych od strony przedsionkowej powinno się szlifować na minimum dla zachowania estetyki (aby ograniczyć widoczny pasek metalu). Natomiast od strony językowej stopień może być większy, co jest korzystne dla utrzymania odpowiedniej higieny.

Korony teleskopowe można wykonać z różnych materiałów i w różnych konfiguracjach: stopy złota, czyste złoto (galwano), stopy nieszlachetne i ZrO₂ (tlenek cyrkonu).

Przyjęło się, że najlepszym materiałem do wykonywania teleskopów jest złoto i jego stopy, ze względu na ich kowalność. Złote teleskopy docierają się w pierwszym okresie użytkowania i poprawia się frykcja. Kolor złota powoduje, że po zdjęciu protezy mniej widoczne są korony pierwotne. W oparciu o swoje 25-letnie doświadczenie zawodowe mogę jednoznacznie stwierdzić, że dokładne zaprojektowanie i wykonanie koron teleskopowych z materiału nieszlachetnego gwarantuje ich wieloletnie użytkowanie z minimalną utratą frykcji. Srebrny kolor wypolerowanej korony pierwotnej nie ma znaczenia, gdyż pacjent raczej nie pokazuje się bez protezy. Koszt wykonania korony teleskopowej ze stali nieszlachetnej jest znacznie niższy niż tej ze złota.

Kiedy stosować korony teleskopowe w uzupełnieniach protetycznych?

Korony teleskopowe można stosować jako elementy bezklamrowe utrzymujące protezy ruchome o podparciu ozębnowo-śluzówkowym lub tylko ozębnowym, w rozległych brakach lub w brakach bocznych skrzydłowych. Można też je stosować, gdy występuje uzębienie resztkowe, nawet jeden ząb.

Korony podwójne łączone możemy stosować zamiast mostu stałego, kiedy jest przeciwwskazanie do jego wykonania, oraz w leczeniu periodontologicznym. Wykonując most na bazie koron teleskopowych, np. na dziesięciu filarach, mamy pewność, że w razie problemów z którymś z zębów można go przeleczyć czy usunąć jeden lub więcej zębów, nie uszkadzając struktury protetycznej. Ponadto przy ewentualnych uszkodzeniach licowania można dokonać naprawy w pracowni protetycznej, gdyż licowanie mostu na teleskopach wykonane jest z kompozytu. Koron teleskopowych nie licuje się porcelaną.

Świetnym i zarazem bezpiecznym rozwiązaniem jest wykonanie mostu na bazie koron teleskopowych na implantach. Biorąc pod uwagę duże ryzyko wykonania mostu cementowanego na stałe, krytego porcelaną na implantach (chodzi o uszkodzenie porcelany lub odrzut implantu), przy moście zdejmowanym na bazie koron teleskopowych jest ono minimalne. Licowanie zawsze można naprawić, także po usunięciu implantów z różnych względów i uszczelnieniu od strony śluzówkowej praca funkcjonuje dalej.

Przy dobrym rozmieszczeniu filarów zębowych u pacjenta z odruchem wymiotnym można zrobić tzw. protezę coverdenture, pozbawiając pacjenta płyty podniebiennej. Wspaniały efekt kosmetyczny i komfort w użytkowaniu są niezaprzeczalne. Stosowanie teleskopów jako elementów retencyjnych daje nam spore możliwości ograniczania płyty podniebiennej w protezach górnych, a w protezach dolnych możemy zrezygnować z łuku podjęzykowego na przykład w momencie, gdy występuje wysokie wędzidełko podjęzykowe oraz przy braku miejsca na łuk w przypadku niewysokich wyrostków zębowych.

Jak przygotować filary pod korony pierwotne?

Zęby pod korony teleskopowe szlifuje się ze stopniem lub bez stopnia. Wszystko zależy od warunków i decyzji lekarza. Na podstawie obserwacji lekarzy niemieckich mogę stwierdzić, że zęby szlifowane są bezstopniowo i w miarę głęboko pod kieszeń dziąsłową. Przy prawidłowym oszlifowaniu zęba i dobrym licowaniu korony wtórnej brak widocznej granicy między koroną pierwotną a wtórną (efekt kosmetyczny) przy jednoczesnym braku podrażnienia kieszeni. Do korony pierwotnej można szlifować zęby ze stopniem, jednak jeśli będzie ona wykonana z metalu, jest możliwość powstania widocznej granicy z koroną wtórną. W tym przypadku można zastosować koronę pierwotną z ZrO₂, jednak dość często zdarzają się przypadki ich pękania w czasie montażu oraz złego użytkowania przez pacjenta.

Plan pracy dla protezy  na teleskopach

Praca przy uzupełnieniach protetycznych z udziałem koron teleskopowych daje dużo zadowolenia i satysfakcji. Nie jest wcale trudniejsza niż wykonanie pracy kombinowanej, na przykład mostu porcelanowego z zasuwami do protezy szkieletowej. Szczególną uwagę trzeba zachować podczas cementowania koron pierwotnych. Są na to różne sposoby w zależności od liczby koron oraz podziału filarów. Czasami cementuje się sześć koron pierwotnych przy jednym podejściu, a czasami trzeba cementować po dwie. Doświadczony technik wykonujący daną pracę powinien doradzić, jaką metodę obrać w danym przypadku i w jakiej kolejności cementować korony pierwotne.

Poniżej znajduje się typowy plan postępowania podczas wykonywania pracy z udziałem koron teleskopowych. W typowych pracach całość działań protetycznych powinna odbyć się podczas czterech wizyt.

Wizyta pierwsza

• Odpowiednie przygotowanie zębów pod względem stomatologicznym.

• Zrobienie zdjęcia przed oszlifowaniem zębów.

• Pobranie wycisku góra – dół przed szlifowaniem do modeli orientacyjnych.

• Pobranie zgryzu konstrukcyjnego z nieoszlifowanymi zębami.

• Oszlifowanie zębów pod korony pierwotne. UWAGA na równoległości i ewentualne podcienie.

• Pobranie wycisku dwuwarstwowego.

Wizyta druga

• Przymiarka koron pierwotnych.

• Pobranie wycisku z koronami pierwotnymi na łyżce indywidualnej. Jeśli wystąpiło uniesienie korony, powtórzyć wycisk.

• Ustalenie wysokości zwarcia z zaznaczeniem wszystkich linii.

• Zastosowanie łuku twarzowego.

• Ustalenie kształtu i koloru zębów.

Wizyta trzecia

• Założenie koron pierwotnych.

• Przymiarka całości konstrukcji z koronami wtórnymi.

• Sprawdzenie zgryzu i wszystkich linii.

Wizyta czwarta

• Zacementowanie koron pierwotnych.

• Sprawdzenie w zgryzie oraz siły wyjmowania protezy.

• Instrukcja dla pacjenta – przybliżenie zasad używania protezy oraz – co bardzo ważne – higieny protezy, w szczególności koron pierwotnych i wtórnych.

Zalety i wady koron teleskopowych

ZALETY:

• Faktyczna stabilizacja i retencja.

• Możliwość naprawy struktury lub licowania.

• Zachowanie struktury i dalsze działanie protezy przy utracie filara zęba lub implantu z koroną pierwotną.

• Szynowanie i stabilizacja ruchomych zębów.

• Redukcja płyty podniebiennej lub jej brak – uzupełnienie coverdenture – oraz likwidacja łuku podniebiennego.

• Zmiana ustawienia zębów lub licowania przy zachowaniu struktury metalowej z koronami wtórnymi.

• Łatwa higiena zębów filarowych.

• Odbudowa nowej struktury metalowej z zębami przy zachowaniu dotychczasowych koron pierwotnych.

WADY:

• Koszt wykonania.

• Większa utrata tkanek zębowych od strony licowej dla uzyskania lepszego efektu kosmetycznego.

• Czasochłonność i wymagana szczególna precyzja wykonania pracy (wada dla technika).

Podsumowanie

Temat koron teleskopowych jest o wiele szerszy, niż przedstawiono w tym artykule. Moim celem było skierowanie Państwa uwagi na korzyści płynące z ich zastosowania, wzbudzenie zainteresowania tą metodą i zaprezentowanie technicznych aspektów pracy z nimi.

Jestem szczerze przekonany, że uzupełnienia na koronach teleskopowych to naprawdę dobry wybór gdy nie wiadomo, jakie zastosować rozwiązanie protetyczne ze względu na rozmieszczenie filarów.

Autor i zdjęcia:
tech. dent. Jacek Zierke

Słowa kluczowe:
korony teleskopowe, korony stożkowe (conus), protezy na teleskopach.

Streszczenie:
Artykuł zawiera opis oraz zastosowanie koron teleskopowych w nowoczesnej technice dentystycznej.