Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe

Zdjęcia wewnątrzustne

Zdjęcia wewnątrzustne charakteryzują się obecnością detektora promieniowania w jamie ustnej podczas ekspozycji. Wśród tych zdjęć wymienia się:

• zdjęcia zębowe,

• zdjęcia zgryzowe,

• zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe.

Filmy do zdjęć skrzydłowo-zgryzowych mają wymiary 54 mm x 27 mm. Dołączony jest do nich plastikowy pasek, zagryzany przez pacjenta. Istnieją również pozycjonery – kolor czerwony – które utrzymują film jednocześnie na wysokości koron zębów górnych i dolnych. Zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe można wykonywać również na zwykłych filmach zębowych z doklejoną samoprzylepną gąbką do zagryzania albo ze specjalną obwolutą z paseczkiem do zagryzania. Detektor promieniowania najczęściej umieszczany jest na wysokości zębów trzonowych i przedtrzonowych, rzadziej zębów przednich.

Tradycyjny film do zdjęć skrzydłowo-zgryzowych ma „skrzydełka”, które pacjent zagryza i wówczas wykonywana jest ekspozycja. Płaszczyzna pośrodkowa ciała musi być prostopadła do poziomu, a linia Campera (linia łącząca skrawek ucha i skrzydełko nosa) równoległa do płaszczyzny poziomej. Promień powinien padać ortoradialnie przez powierzchnie styczne, ok. 5-10 stopni w stosunku do płaszczyzny zgryzu. Na nieprawidłowo wykonanym zdjęciu skrzydłowo-zgryzowym (zły kąt poziomy) powierzchnie styczne zębów sąsiednich nakładają się na siebie i nie można zdiagnozować próchnicy.

Prawidłowe wykonanie zdjęcia skrzydłowo-zgryzowego

Dobre zdjęcie nie jest kwestią przypadku, lecz wiedzy. Prawidłowo wykonane zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe uwidacznia jednocześnie korony górnych i dolnych zębów z przyzębiem brzeżnym. Niewidoczne są natomiast okolice okołowierzchołkowe.

Diagnostyka próchnicy powierzchni stycznych

Głównym wskazaniem do wykonywania tych zdjęć jest diagnostyka próchnicy powierzchni stycznych – można wykryć nieuchwytne w badaniu klinicznym zmiany próchnicowe (hidden caries), oszacować ich zasięg i monitorować postęp [1]. Na zdjęciu możemy również ocenić prawidłowość wykonanego wypełnienia na powierzchni stycznej oraz ewentualnej próchnicy wtórnej, skontrolować przyzębie w odcinku przyszyjkowym, ocenić wielkość i kształt komór zębów oraz obecność zębiny wtórnej lub zębiniaków. Dla każdego kwadrantu zaleca się dwa zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe w odcinku bocznym: trzonowe i przedtrzonowe. U dzieci do 12 r.ż. wystarcza wykonanie jednego zdjęcia. Zdjęcie przedtrzonowców powinno obejmować dystalne powierzchnie kłów i korony przedtrzonowców. Kły dolne przeważnie znajdują się bardziej przyśrodkowo niż kły górne, detektor promieniowania powinno się ustawiać na podstawie kła w żuchwie.

W Polsce niestety zaawansowanie ubytków próchnicowych jest tak duże, że często towarzyszą im zmiany zapalne przyzębia przyszczytowego (ziarniniaki i torbiele korzeniowe), stąd występuje konieczność oceny na zdjęciu zębowym okolicy wierzchołka zęba [2].

Fot. 1. Zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe nieprawidłowo wykonane.
Fot. 2. Zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe trzonowców i przedtrzonowców w kwadrancie 2 i 3.
Fot. 3. Zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe obrazujące zęby trzonowe.

Piśmiennictwo:

1. Różyło- Kalinowska I., Różyło T.K.: Współczesna radiologia stomatologiczna, Czelej, Lublin, 2012
2. White S.C., Pharoah M.J: Radiologia stomatologiczna. Red. wyd. pol. T.K. Różyło, Wyd. Czelej, Lublin 2002.

Autor oraz zdjęcia:

prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło, lek. med. Katarzyna Gruszka
Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej UM w Lublinie
prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska
Samodzielna Pracownia Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie